Sègle XI

Millenni I | Millenni II | Millenni III ../.. | Sègle IX | Sègle X | Sègle XI | Sègle XII | Sègle XIII | ../..

Istòria

1001 : expedicion de Mahmud de Ghazni còntra Índia. Amb una pichona armada de cavaliers, ataquèt e pilhèt lo territòri de Jaipal, raja de Lahore e de Kabol. Esquichat e umiliat, lo raja se suicidiguèt mai son fiu, Anandapala, lo remplacèt e comencèt l'organizacion d'una importanta coalicion per s'aparar còntra una incursion novèla (→ 1004).
1001 : començament dau rèine dau prince Estève I^èr que marquèt l'intrada d'Ongria au sen dei reiaumes crestians.
1001 : annexion de l'Eslovaquia actuala per lo duc Boleslau I^èr de Polonha.
1002 : en França, la mòrt dau duc Enric I^èr de Borgonha, fraire dau rèi Uc Capet, entraïnèt una guèrra entre lei senhors borgonhés desirós de se partejar l'eiretatge dau duc e lo rèi Robèrt II que voliá lo mantenir dins lo reiaume capecian (→ 1015).
1003-1004 : importants combats entre Bizantins e Bulgars. S'acabèron per una trèva de 10 ans qu'èra globalament a l'avantatge de Constantinòble (→ 1014).
1004-1013 : après l'annexion de Boèmia per lo duc Boleslau de Polonha en 1003, començament d'una guèrra entre lo Sant Empèri Roman Germanic de l'emperaire Enric III e lei Polonés. S'acabèt per una victòria polonesa : en cambi d'un jurament de fidelitat, Polonha gardèt la màger part de sei conquistas (→ 1015).
1004 : incursion novèla de Mahmud de Ghazni dins la Peninsula Indiana onte pilhèt la region de Bhatia.
1005 : data tradicionalament retenguda per la fondacion de la Republica de Gènoa.
1008 : revòuta d'una partida de la noblesa provençala còntra lo còmte Guilhèm II.
1009 : en aplicacion de sa politica ostila ai populacions non musulmanas, lo califa fatimida Al-Hakim ordonèt la destruccion de la Glèisa dau Sant Sepulcre de Jerusalèm. Aquò entraïnèt de protestacions importantas en Euròpa e foguèt una causa de l'organizacion dei crosadas a partir de la fin dau sègle (→ 1030).
1014-1018 : conquista e annexion dau Khanat Bulgar per lei Bizantins. Aquò permetèt a Constantinòble d'eliminar una menaça importanta e de tornar posicionar sa frontiera lòng de Danubi.
1015 : aliança entre Gènoa e Pisa per assaiar d'empachar la conquista de Sardenha per l'emir de Denia.
1015 : en França, reglament de la question dau Ducat de Borgonha amb una victòria dau rèi Robèrt II que capitèt de mantenir lo fèu dins son esfèra d'influéncia.

Empèri Bizantin vèrs 1025 après la reconquista de Bulgaria.

1015-1018 : guèrra novèla entre Polonha e lo Sant Empèri Roman Germanic. Coma lo conflicte precedent, s'acabèt per una victòria polonesa. L'Empèri deguèt abandonar una partida de Lusàcia e de Moràvia a seis adversaris. En revènge, gardèt lo contraròtle de Boèmia.
1018 : mòrt dau còmte Guilhèm II de Provença durant una temptativa de reprimir una revòuta de Ponç de Fòs. Aquò entraïnèt de sei domenis entre sei fèus e afebliguèt l'autoritat dei còmtes.

Article detalhat: Druzes.

1021 : disparicion dau califa fatimida Al-Hakim bi-Amr Allah que foguèt probablament assassinat a l'estigança de sa sòrre Sitt al-Mulk. Son cadabre foguèt jamai descubèrt e sei partisans, gropats a l'entorn dau visir Muhammad al-Darazi, ne'n faguèron un personatge sant ocultat. Aquò foguèt a l'origina de la religion drusa. Regardant leis afaires dau Califat, son fiu Ali az-Zahir li succediguèt sota la tutèla de Sitt al-Mulk (tanben dicha Sitt an-Nasr). Pasmens, la regéncia mau capitèt d'impausar son autoritat e lo rèine novèu comencèt amb quatre annadas de trèbols intèrnes.
1022 : segon lo monge cronicaire Asemar de Chabannes, d'eretics foguèron cremats dins lo corrent de l'annada a Tolosa après una condamnacion per « maniqueïsme ». Aqueu tèrme designava benlèu d'eretics dualistas precursors dau catarisme mai es pas segur.
1023 : presa de la succession dau còmte de Champanha per lo còmte Audoin II de Bles. Aquò li permetèt de venir lo senhor d'un domeni poderòs format de Champanha, de Bles, de Chartres, de Tròias e de Meaux que foguèt una menaça per lo domeni reiau francés fins au començament dau sègle XIII.
1023-1025 : epidemia de pèsta e famina grèva en Egipte. Amb lo decès de Sitt al-Mulk, agravèron lei trèbols intèrnes dau Califat Fatimida en entraïnant de revòutas en Palestina (→ 1028-1029).
1025 : per de rasons desconegudas — benlèu de rivalitats comercialas liadas a la politica d'expansion dei Chola vèrs leis estrechs d'Asia dau Sud-Èst — Srivijaya foguèt atacada e pilhada per una importanta flòta chola dirigida per lo rèi Rajendra Choladeva. Après aquela desfacha, Srivijaya comencèt son declin, perdiguèt sa posicion dominanta en Sumatra e i laissèt lo poder a Jambi (→ 1079).
1027 : expedicion dau rèi Cnut lo Grand còntra Escòcia. Au contrari dei sobeirans de Wessex qu'avián obtengut la reconeissença de son primat dins l'illa, i obtenguèt solament una promessa de patz e d'amistat, çò qu'indica una reduccion de l'influéncia anglesa dins la region.

Division territòriala d'Occitània vèrs 1030.

1028 : en fàcia de la multiplicacion dei cas d'eresia dualista — benlèu de precursors dau catarisme — dins sei fèus, lo duc d'Aquitània Guilhèm V reüniguèt un concili per estudiar lei mejans permetent de luchar còntra lo desvolopament d'aqueleis eresias.
1028-1029 : nominacion d'Ali bin Ahmad Jarjarai coma visir dau Califat Fatimida. Favorizèt la restauracion de l'economia egipciana afeblida per lei trèbols entraïnats per la mòrt dau califa Al-Hakim bi-Amr Allah en 1021. Un an pus pus tard, capitèt de reprimir totei lei revòutas en Palestina.
v. 1030 : vèrs aqueu periòde, lo califa Ali az-Zahir autorizèt l'Empèri Bizantin d'organizar la restauracion de la Glèisa dau Sant Sepulcre destrucha en 1009 a l'iniciativa de son paire. L'objectiu èra de melhorar sei relacions ambé lei populacions crestianas dau Califat.
1030 : en Norvègia, batalha de Stiklarstadir que s'acabèt amb la desfacha e la mòrt dau rèi norvegian crestian Olaf II. Foguèt batut per una coalicion dei territòris autonòms dau nòrd pagan sostenguts per lei Danés. Aquò empediguèt tornarmai l'unificacion dau país.
1031 : data tradicionalament retenguda per la fragmentacion definitiva dau Califat de Còrdoa. Foguèt remplaçat per un ensemble de principats.
1031-1034 : en França, mòrt dau rèi Robèrt II que foguèt remplaçat per Enric I^èr. Pasmens, aquela succession entraïnèt una guèrra civila entre lo rèi novèu e lei partisans de son fraire cadet. Lo conflicte s'acabèt per una victòria d'Enric I^èr gràcias a l'ajuda dau duc de Normàndia.
1032 : maugrat d'atacas organizadas per leis emirs fatimidas locaus, de grops de Druzes capitèron de s'installar lòng dau litorau sirian. Aquò marquèt lo començament de la formacion dau poblament fòrça complèx dau Liban modèrne.

Cultura

Fotografia de la Mosqueta Al-Hakim en 2014.

1013 : en Egipte, acabament de la Mosqueta Al-Hakim que fa partida dei mosquetas pus importantas dau mond musulman.

Sciéncias e tecnicas

v. 1000 : documents mostrant un usatge frequent de la variolizacion en Asia Orientala, premiera tecnica d'immunizacion coneguda còntra una malautiá. Èra basada sus l'innoculacion volontària de la variòla a un individú per l'immunizar. Perilhosa, aquela tecnica foguèt utilizada sus la planeta fins ai trabalhs de Jansen sus la vaccinacion en 1796.
1005 : fondacion de l'Ostau dau Saber a l'iniciativa dau califa fatimida Al-Hakim bi-Amr Allah. L'ensemble assostava una bibliotèca publica fòrça importanta e d'ensenhaments regardant lei sciéncias (astronòmia per exemple), la filosofia e la religion.

Article detalhat: Avicena.

Fotografia d'una edicion de 1597 de l'òbra d'Avicena.

1005 : publicacion dau Kitab Al Qanûn fi Al-Tibb (« Lo Libre de la Lèi regardant la medecina » en occitan). Òbra majora dau sabent persan Avicena, èra una enciclopedia escricha en arabi que gropava la màger part dei coneissenças medicalas dau periòde au sen de cinc libres regardant l'anatomia, lei medicament simples, lei patologias, lei fèbres, la cirurgia, lei poisons e la farmacopèa. Aguèt una gròssa influéncia sus tota la medecina medievala.
1006 : explosion de la supernova SN 1006 que foguèt probablament la pus lusenta de l'Istòria umana. Lo fenomèn foguèt descrich per plusors astronòms en Euròpa, en Asia e en Orient Mejan. D'Amerindians marquèron tanben aquela observacion sus una estela. Sa magnitud aparenta agantèt benlèu -9, çò que permetèt a la supernova de far ombra ais objèctes sus Tèrra.

Article detalhat: Alhazen.

1021 : publicacion dau Kitab al-Manazir (« Tractat d'Optica » en occitan) per lo sabent arabopersan Alhazen. Escrich entre 1015 e 1021, aqueu tractat èra devesit entre sèt libres regardant la fisica (subretot l'optica), lei matematicas e la medecina. Permetèt de donar una definicion melhora de la chambra negra e de desvolopar lo metòde scientific modèrne. Aquela òbra aguèt una influéncia gròssa sus lo desvolopament dei sciéncias dins lo corrent dei sègles seguents.

Decès

• Ali az-Zahir, califa fatimida.
• Al-Hakim bi-Amr Allah, califa fatimida.
• Alhazen, sabent arabopersan.
• Ali bin Ahmad Jarjarai, visir fatimida.
• Anandapala, raja de Lahore e de Kabol.
• Avicena, filosòf e mètge arabe.
• Basili II lo Bulgaroctòn, emperaire bizantin.
• Boleslau I^èr de Polonha, duc de Polonha.
• Enric I^èr de Borgonha, duc de Borgonha.
• Enric III, emperaire germanic.
• Guilhèm II de Provença, còmte de Provença.
• Guilhèm V de Peitieus, duc d'Aquitània.
• Jaipal, raja de Lahore e de Kabol.
• Mahmud de Ghazni, sultan gaznevida.
• Oton III, emperaire germanic.
• Robèrt II, rèi dei Francs.

Liames intèrnes

• Califat Fatimida.
• Crosada.
• Empèri Bizantin.
• Republica de Venècia.