Sègle X : Diferéncia entre lei versions

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Contengut suprimit Contengut apondut
Linha 21 : Linha 21 :
'''904-905''' : aprofichant de trèbols intèrnes grèus, leis armadas [[Califat Abbassida|abbassidas]] reconquistèron l'[[Egipte]] dei [[Tulunides]].
'''904-905''' : aprofichant de trèbols intèrnes grèus, leis armadas [[Califat Abbassida|abbassidas]] reconquistèron l'[[Egipte]] dei [[Tulunides]].
<br/>
<br/>
'''907''' : incursions dau Rus' de Kiev còntra [[Constantinòble]]. Lei [[Empèri Bizantin|Bizantins]] acceptèron de pagar un tribut important per defugir una ataca novèla.
'''907''' : incursions dau Rus' de Kiev còntra [[Constantinòble]]. Lei [[Empèri Bizantin|Bizantins]] acceptèron de pagar un tribut important per defugir una ataca novèla (→ [[911]]).
<br/>
<br/>
'''907''' : importanta victòria ongresa còntra lei Francs a la [[batalha de Bratislava]]. Arrestèt l'expansion dei Francs vèrs l'èst durant 50 ans e permetèt ais Ongrés d'organizar liurament seis incursions còntra lei regions francas.
'''907''' : importanta victòria ongresa còntra lei Francs a la [[batalha de Bratislava]]. Arrestèt l'expansion dei Francs vèrs l'èst durant 50 ans e permetèt ais Ongrés d'organizar liurament seis incursions còntra lei regions francas.
Linha 28 : Linha 28 :
<br/>
<br/>
{{veire|Califat Fatimida}}
{{veire|Califat Fatimida}}
'''909''' : en [[Magrèb]] Orientau, presa de Raqqada, capitala deis [[Aglabidas]], per lo cap religiós [[chiisme|chiita]] [[Ubayd Allah al-Mahdi]]. Lo venceire fondèt lo [[Califat Fatimida]].
'''909''' : en [[Magrèb]] Orientau, presa de Raqqada, capitala deis [[Aglabidas]], per lo cap religiós [[chiisme|chiita]] [[Ubayd Allah al-Mahdi]]. Lo venceire fondèt lo [[Califat Fatimida]] (→ [[911]]).
<br/>
<br/>
'''910''' : [[batalha de Lechfeld]] que s'acabèt amb una importanta victòria ongresa còntra lei tropas de la [[Francia Orientala]]. Per empedir d'autreis incursions, lo rèi [[Loís l'Enfant]] deguèt acceptar lo pagament d'un tribut anuau.
'''910''' : [[batalha de Lechfeld]] que s'acabèt amb una importanta victòria ongresa còntra lei tropas de la [[Francia Orientala]]. Per empedir d'autreis incursions, lo rèi [[Loís l'Enfant]] deguèt acceptar lo pagament d'un tribut anuau.
<br/>
'''911''' : incursion probabla dau Rus' de Kiev còntra la region de [[Constantinòble]]. De negociacions permetèron de conclure un acòrdi comerciau amb lei [[Empèri Bizantin|Bizantins]]. Respectat per lei dos partits, foguèt a l'origina de relacions bònas entre lei dos pòbles fins au sègle XIII.
<br/>
'''911''' : en [[Magrèb]], descubèrta de divèrsei complòts dirigits còntra lo califa [[Ubayd Allah al-Mahdi]]. Aquò li permetèt de purgar l'[[aristocracia]] e de pacificar la region.
<br/>
'''911-912''' : revirada d'una expedicion [[Empèri Bizantin|bizantina]] còntra [[Creta]]. Durant sa retirada, la flòta subiguèt de pèrdas en causa d'una ataca menada per [[Leon de Trípols]] e [[Damian de Tir]].
<br/>
'''912''' : dins la [[Peninsula Iberica]], lei tropas dau [[Reiaume deis Astúrias]] capitèron de desplaçar la frontiera amb [[Al-Andalús]] lòng dau riu [[Douro]]. La capitala foguèt transferida a Leon.
<br/>
'''912''' : mòrt de l'emperaire [[Empèri Bizantin|bizantin]] [[Leon VI l'Avisat]] (çò qu'entraïnèt l'abandon de l'expedicion de [[Creta]]). Son successor, [[Alexandre (emperaire)|Alexandre]], refusèt de mantenir lo tribut anuau pagat ai [[Bulgaria|Bulgars]] entraïnant una guèrra novèla.
<br/>
<br/>
'''Segonda mitat dau sègle X''' : abandon de la ciutat-estat [[Civilizacion maia|maia]] de [[Calakmul]].
'''Segonda mitat dau sègle X''' : abandon de la ciutat-estat [[Civilizacion maia|maia]] de [[Calakmul]].

Version del 21 mai de 2020 a 08.09

../.. | sègle VIII | sègle IX | sègle X | sègle XI | sègle XII | ../..

Istòria

901 : revirada d'una incursion ongresa còntra lo nòrd d'Itàlia. La multiplicacion d'aqueleis expedicions entraïnèt de discussions entre sobeirans occidentaus per formar una aliança comuna còntra leis Ongrés.
902 : acabament de la conquista de Sicília per leis Arabes. En revènge, en Anatolia Orientala, lei Bizantins capitèron de conquistar divèrsei territòris.
902-904 : trèbols importants en Siria en causa de la revòuta dei Carmatas, una sècta inspirada per lo kharigisme (→ 907].
904 : importanta desfacha bizantina amb la presa de Tessalonica per lo pirata grèc Leon de Trípols que capturèt 22 000 abitants e 60 naviris[1].
904-905 : aprofichant de trèbols intèrnes grèus, leis armadas abbassidas reconquistèron l'Egipte dei Tulunides.
907 : incursions dau Rus' de Kiev còntra Constantinòble. Lei Bizantins acceptèron de pagar un tribut important per defugir una ataca novèla (→ 911).
907 : importanta victòria ongresa còntra lei Francs a la batalha de Bratislava. Arrestèt l'expansion dei Francs vèrs l'èst durant 50 ans e permetèt ais Ongrés d'organizar liurament seis incursions còntra lei regions francas.
908 : mòrt dau califa Al-Muktafi qu'es considerat coma lo darrier califa de la dinastia abbassida aguent un poder reau avans la renaissença dau Califat au sègle XII. Foguèt remplaçat per Al-Muqtadir, un enfant plaçat sota la direccion d'una regéncia.

Article detalhat: Califat Fatimida.

909 : en Magrèb Orientau, presa de Raqqada, capitala deis Aglabidas, per lo cap religiós chiita Ubayd Allah al-Mahdi. Lo venceire fondèt lo Califat Fatimida (→ 911).
910 : batalha de Lechfeld que s'acabèt amb una importanta victòria ongresa còntra lei tropas de la Francia Orientala. Per empedir d'autreis incursions, lo rèi Loís l'Enfant deguèt acceptar lo pagament d'un tribut anuau.
911 : incursion probabla dau Rus' de Kiev còntra la region de Constantinòble. De negociacions permetèron de conclure un acòrdi comerciau amb lei Bizantins. Respectat per lei dos partits, foguèt a l'origina de relacions bònas entre lei dos pòbles fins au sègle XIII.
911 : en Magrèb, descubèrta de divèrsei complòts dirigits còntra lo califa Ubayd Allah al-Mahdi. Aquò li permetèt de purgar l'aristocracia e de pacificar la region.
911-912 : revirada d'una expedicion bizantina còntra Creta. Durant sa retirada, la flòta subiguèt de pèrdas en causa d'una ataca menada per Leon de Trípols e Damian de Tir.
912 : dins la Peninsula Iberica, lei tropas dau Reiaume deis Astúrias capitèron de desplaçar la frontiera amb Al-Andalús lòng dau riu Douro. La capitala foguèt transferida a Leon.
912 : mòrt de l'emperaire bizantin Leon VI l'Avisat (çò qu'entraïnèt l'abandon de l'expedicion de Creta). Son successor, Alexandre, refusèt de mantenir lo tribut anuau pagat ai Bulgars entraïnant una guèrra novèla.
Segonda mitat dau sègle X : abandon de la ciutat-estat maia de Calakmul.

Cultura

Sègle X : periòde probable de la redaccion dau conjur Tomida femina qu'es l'òbra pus anciana ben identificada coma escricha en occitan.

Sciéncias e tecnicas

v. 900 : desvolopament de l'algèbra d'Al-Khwarizmi per lo matematician egipcian Abu Kamil que tractèt de poissanças superioras a 2.
v. 900-930 : descripcion de la variòla e dau senepion per lo sabent iranian Al-Razi. Aquò permetèt de destriar lei doas malautiás.
v. 900-930 : critica de la teoria deis umors de Galian per Al-Razi.
v. 912 : redaccion d'un tractat sus l'engordiment dei membres per lo mètge arabe Qusta ibn Luqa.
v. 920 : descubèrta dei principis matematics dau foncionament de l'astrolabi per lo sabent arabe Al-Battani.
v. 925 : tractat d'Al-Farabi sus la musicoterapia.
v. 932 : descripcion de la fèbre dau paludisme per lo mètge judieu Isaac ben Solomon.
v. 950-979 : redaccion de tractats regardant la geriatria e lei trèbols dau som per lo mètge arabe Ibn Al Jazzar.
969 : trabalh sus la trisecccion d'un angle dau matematician iranian Al-Sijzi.
976-977 : fabricacion d'un relòtge astronomic mecanic utilizant dau mercuri liquid per mòure una ròda de palas per lo Chinés Zhang Sixun.
v. 979-984 : descubèrta d'una lèi sus la refraccion de la lutz per lo Chinés Zhang Sixun.
v. 990 : introduccion de la nocion d'abac en Euròpa per lo sabent occitan Gerbèrt d'Orlhac.
994 : descubèrta de la demenicion de l'enclinason de l'aisse de rotacion de la Tèrra per l'astronòm iranian Al-Khujandi.

Decès

Liames intèrnes

Bibliografia

Nòtas e referéncias

  1. Liberèt tanben 4 000 presoniers musulmans