Sègle III apC

../.. | sègle I apC | sègle II apC | sègle III apC | sègle IV apC | sègle V apC | ../..

Istòria

195-202 : après lo sostèn part a l'armada de Pescennius Niger, Septimi Sever comencèt una guèrra novèla entre Romans e Parts. Lei premiers prenguèron pauc a pauc l'avantatge e ocupèron Nisibe (195) e Ctesifont (197). La patz foguèt restablida en 202 amb un acòrdi favorable ai Romans. Dins aquò, lei Parts demorèron una poissança importanta dins la region.
211 : dins l'Empèri Roman, mòrt de l'emperaire Septimi Sever que foguèt remplaçat per sei fius Caracalla e Geta. Pasmens, lo premier capitèt rapidament d'assassinar lo segond.
212 : edicte de Caracalla qu'estendiguèt l'estatut de ciutadan roman a totei leis òmes liures de l'Empèri Roman.
217-218 : assassinat de Caracalla a l'iniciativa dau prefècte Macrin que se proclamèt emperaire. Pasmens, per estabilizar son poder, negocièt un tractat de patz fòrça favorable ai Parts. Vengut impopular, foguèt tuat per sei soudats. Elagàbal venguèt emperaire sota la direccion de sa maire e de sa grand (→ 222).

Reiaumes chinés dau Periòde dei Tres Reiaumes.

Article detalhat: Periòde dei Tres Reiaumes.

220 : en China, reversament de l'emperaire Han Xiandi per lo generau Cao Pi. Aquò marquèt la fin de la dinastia Han e marquèt lo començament dau Periòde dei Tres Reiaumes.
222 : assassinat de l'emperaire roman Elagàbal per sa garda personala. Foguèt remplaçat per Sever Alexandre que menèt una politica prudenta de redreiçament economic.

Article detalhat: Empèri Sassanida.

224-226 : revòuta dau Sassanida Ardachir I^èr còntra lei Parts. Lo rèi Artaban V assaièt de reprimir l'insureccion mai foguèt tuat a la batalha d'Hormizdaghan. Aquò permetèt ai Sassanida de conquistar pauc a pauc tot lo territòri part e de fondar l'Empèri Sassanida.

Carta de l'Empèri Roman au començament de la crisi.

Article detalhat: Crisi dau sègle III.

235 : assaiant de negociar la fin d'un conflicte amb leis Alamans, l'emperaire Alexandre Sever foguèt assassinat per sei tropas e remplaçat per Maximin. Aquò marquèt lo començament d'un lòng periòde d'instabilitat politic dins l'Empèri Roman que veguèt 21 emperaires legitims e plusors desenaus usurpators se batre per contraròtlar l'Estat fins a l'aveniment de Dioclecian (→ 284).
241 : decès d'Ardachir I^èr, fondator de l'Empèri Sassanida. Foguèt remplaçat per son fiu Shapur I^èr.
248 : acòrdi entre lei Gòts, lei Vandals e lei Sarmats per menar d'incursions regularas còntra lei províncias frontalieras romanas (→ 271).
253 : annada caotica dins l'Empèri Roman amb una temptativa d'usurpacion menada per lo generau Emilian que capitèt de prendre lo poder après l'assassinat de Trebonian Gal per sei tropas. Dins aquò, foguèt a son torn reversat per Valerian. Aqueu darrier reorganizèt la defensa de l'Empèri que venguèt l'element centrau de sa politica. Per aquò, partejèt lo poder amb son fiu Gallien (→ 260).
260 : batalha d'Edessa entre Romans e Sassanidas. S'acabèt per una victòria dei Sassanidas de Shapur I^èr que capturèron l'emperaire Valerian e de miliers de presoniers. Pasmens, mau capitèron d'esplechar aqueu succès car lei generaus romans dei províncias orientalas capitèron de defendre la frontiera ganhat un combat decisiu en 261. En revènge, aquela disparicion sobda de l'autoritat suprèma entraïnèt lo partiment de l'Empèri Roman entre tres « empèris » dirigits per Postumus a l'oèst, Gallien au centre e Odenat a l'èst.
271 : importanta victòria de l'emperaire roman Aurelian còntra lei Gòts e lei Vandals que deguèron arrestar seis incursions e liurar de cavaliers per lei tropas auxiliaras romanas (→ 248). En cambi, lei Vandals recebèron lo drech de s'installar dins certanei regions de l'Empèri.

Decès

• Ardachir I^èr, rèi sassanida.
• Artaban V, rèi part.
• Aurelian, emperaire roman.
• Caracalla, emperaire roman.
• Geta, emperaire roman.
• Han Xiandi, emperaire chinés.
• Maximin, emperaire roman.
• Macrin, emperaire roman.
• Septimi Sever, emperaire roman.
• Sever Alexandre, emperaire roman.
• Shapur I^èr, rèi sassanida.

Liames intèrnes

• Crisi dau sègle III.
• Empèri Roman.
• Periòde dei Tres Reiaumes.