Carles III de Borbon

Carles III de Borbon, nascut lo 17 de febrièr de 1490 a Montpensier, mòrt lo 6 de mai de 1527 a Roma, foguèt comte de Montpensier, de Clarmont e delfí d'Auvèrnhe de 1501 a 1523, pòrti après de Borbó e d'Auvèrnhe, comte de Forès, de Clermont-en-Beauvaisis e de la Marca, vescomte de Carlat e de Murat, prince de Dombes e senhor de Beaujeu de 1505 a 1521. Foguèt egalament conestable de França de 1515 a 1521. Lo se designa egalament lo conestable de Borbon, e es lo darrièr dels grands feudales franceses que se poguèt s'opausar al meteis rei.

Familha

Èra filh de Gilbert, comte de Montpensier, de Clarmont e delfí d'Auvèrnhe, e de Clara de Gonzaga. Los comtes de Montpensier formavan la branca mendre de la familha dels ducs de Borbon; lo pòrti Pere II de Borbon e la siá femna Anna de França (Anne de Beaujeu), en avent pas mai qu'una sola filha de salut fragila, se liguèron al jove Carles qu'Anna n'assegurèt l'educacion. S'acabèt en maridant lo 1505 la siá cosina Susana de Borbon (1491- 1521), filha e hereva de Pere II de Borbó, pòrti de Borbó e d'Auvèrnhe, comte de Clermont-en-Beauvais, Gion, Forez e la Marca e senhor de Beaujeu, prince sobiran del principat de Dombes, e d'Anna de França. Aquel matrimòni faguèt d'el lo senhor risi mai de l'epòca.

A la mòrt de Pere II, la siá veusa Anna, filha del rei Lluís XI de França e anciana regent de França pendent la minoritat de lo sieu fraire Carles VIII de França, esperava que lo ducat e d'autras possessions del marit escaparián per aquel matrimòni a las pretensions de Loisa de Savòia, maire del nòu rei Francesc E de França, que voliá metre la man sus las ricas tèrras dels Borbons.

Mas lo rei defendèt a la siá maire en las siás pretensions e menacèt al pòrti e ancian conestable, que lo 1523 li calguèt anar de las siás tèrras incògnit, en trobant fin finala refugi amb l'emperaire Carles V.

Los esposes aguèron a:

• Francesc, comte de Clermont-en-Beavaisis (reservat pels eretièrs de l'ostal de Borbó) (1517 † 1518)
• Dos bessones, nascuts e de mòrts lo 1518

Al servici del rei de França

Lo 1507, acompanhèt Lluís XII de França a Gènoa, quand lo rei considerava una quatrena expedicion a Itàlia. Aquela s'inicièt lo 1509 e Carles combatèt als venecians a la batalha de Agnadello (Agnadel). Lo 1512, lo rei lo faguèt governador del Lengadòc e l'envièt a combatre a Ferran lo Catolic que menaçava Navarra. Lo 1515, defendèt Borgonha contra Maximilià E de Habsburg, dirigiguèt una armada a la batalha de Marignano (o Marignan). Francesc E de França conquistèt alavetz lo Milanés e lo nomenèt conestable e virrei del Milanés. Defendèt aquel virregnat contra los imperiales, atenguèt qualques succèsses, mas foguèt cridat a França en març de 1516. Foguèt remplaçat a Milà pel mariscal de Lautrec.

Lo cambiament de camp

Lo matrimòni orquestrat per Anne de França foguèt una de vana entrepresa, doncas que los dos esposes aguèron pas filhs viables. Lo 1521 la siá femna Susana moriguèt e Lluïsa de Savòia, maire de Francesc E, reivindiquèt los feus dels Borbons, en tant que felena del pòrti Carles E de Borbó. Lo procès que se seguiguèt durèt unes meses e se virèt en contra de Carles. Lo Parlament de París, influenciat per la corona, èra prèste de remetre los bens dels Borbons a Lluïsa de Savòia, malgrat la jurisprudéncia, lo contracte de matrimòni (Susana l'aviá daissada eretièr) e l'intervencion de Ann de França que viviá retirada a Chantelle. Los afronts envèrs lo conestable se multipliquèron egalament, tan plan que la siá posicion se faguèt rapidament insostenibla. Lo conestable inicièt de negociacions amb Carles V e foguèt fin finala empench a fugir (1523). Los sieus bens, lo darrièr grand fasètz medieval, cobrissián tot lo nòrd del Massís Central, foguèron confiscats per traïson e fin finala incorporats al domeni reial lo 1531.

Umiliat e percaçat, atenguèt s'anar del país e foguèt nomenat tinent general de l'Emperaire Carles V a Itàlia; combatèt los franceses, e ganhèt la batalha de la Sesia ont moriguèt Pierre pòrta Terrail, senhor de Bayard. Ocupèt alavetz Provença e assetgèt Marselha, mas una armada de socors l'obliguèt a levar lo sètge. Derrotèt e faguèt presoèr a Francesc E en la batalha de Pavia lo 1525.

L'emperaire, en se volent pas sacrificar la patz a las ambicions de lo sieu argaròt general, lo decebèt egalament. Lo conestable exigissiá en efièch, de mai en mai de la restitucion de los sieus bens e dels de la siá femna, una dispensa d'aumenatge davant del rei de França, lo erecció de Provence dins principat sobiran e un matrimòni amb una de las sòrs de l'emperaire. Contrariat, Tornèt a Itàlia benlèu amb l'esperança d'i aténher un principat. Emplàstica de manténer l'armada imperiala qu'èra pas mai pagat dempuèi fasiá de meses, malgrat la pignoració de la siá vaissèla e de las siás jòias, assetgèt Roma, mas moriguèt pendent l'assaut lo 1527. La vila foguèt presa e saquejada pendent près d'un an.

Daissèt pas de filhs, e los qu'aguèt moriguèron al pauc de nàisser.

Referéncias e bibliografia

• J. Duhamel, Le Connétable De Bourbon, Pares, 1971.
• Denis Crouzet, Charles de Bourbon, connétable de France, Pares, Fayard, 2003, 715 pàg.
• Miquel de Grècia, Le Rajah Bourbon, Pares, Jean-Claude Lattès, 2007, roman istoric inspirat en Carles ISBN 978-2-7096-2922-5
• Philippe Taulejada, Mystères à la Italienne, éditions Fortuna, 2011, 350 p., Roman d'aventuras inspiradas en bona part pel Connétable.

Ligams extèrnes

• Luòc consagrat al Borbonés (istòria, dialècte, populacion, mapas, arbre genealogic dels Borbons...)