Republica d'Irlanda : Diferéncia entre lei versions
| Linha 120 : | Linha 120 : | ||
La [[cristianisme|cristianizacion]] d'Irlanda acomencèt dins lo corrent dau sègle V. La conversion foguèt pacifica mai son debanament precís es mau conegut. Segon la [[legenda]], la [[religion]] foguèt introducha per un presonier britoroman, lo futur [[Sant Patric]], capturat coma [[esclavatge|esclau]] en [[405]]. Capitèt de s'escapar en [[411]] e anèt en [[Gàllia]] menar d'estudis [[teologia|teologics]]. A una data desconeguda (entre [[432]] e [[490]] segon lei versions), s'entornèt dins l'illa per l'evangelizar. Dins lei fachs, una [[glèisa]] foguèt bastida a [[Armaght]] vèrs [[445]] e un [[monastèri]] en [[558]] a [[Abadiá de Bangor|Bangor]]. Lo [[monaquisme]] conoguèt un desvolopament important dins l'[[illa]]. Inicialament d'origina [[Empèri Roman|romana]], lo rite prenguèt una forma [[Cèltas|cèlta]] que demorèt en vigor fins a la restauracion de la [[liturgia]] romana en [[664]]. |
La [[cristianisme|cristianizacion]] d'Irlanda acomencèt dins lo corrent dau sègle V. La conversion foguèt pacifica mai son debanament precís es mau conegut. Segon la [[legenda]], la [[religion]] foguèt introducha per un presonier britoroman, lo futur [[Sant Patric]], capturat coma [[esclavatge|esclau]] en [[405]]. Capitèt de s'escapar en [[411]] e anèt en [[Gàllia]] menar d'estudis [[teologia|teologics]]. A una data desconeguda (entre [[432]] e [[490]] segon lei versions), s'entornèt dins l'illa per l'evangelizar. Dins lei fachs, una [[glèisa]] foguèt bastida a [[Armaght]] vèrs [[445]] e un [[monastèri]] en [[558]] a [[Abadiá de Bangor|Bangor]]. Lo [[monaquisme]] conoguèt un desvolopament important dins l'[[illa]]. Inicialament d'origina [[Empèri Roman|romana]], lo rite prenguèt una forma [[Cèltas|cèlta]] que demorèt en vigor fins a la restauracion de la [[liturgia]] romana en [[664]]. |
||
=== Leis invasions vikingas === |
|||
[[Fichièr:Illas Britanicas (vèrs la fin dau sègle IX).png|thumb|right|Illas Britanicas a la fin dau sègle IX.]] |
|||
{{veire|Viking}} |
|||
A partir de la fin dau sègle VIII, l'[[illa]], devesida entre 250 clans e 5 reiaumes (Ulster, Connacht, Munster, Leinster e Meath<ref>Lo títol de rèi suprèm èra vengut unicament onorific.</ref>) ambé de [[monastèri]]s e de [[glèisa]]s rics e mau defenduts, venguèt una buta deis incursions e invasions dei [[Viking]]s que s'installèron sus una partida dau [[litorau]]. Lei premiereis incursions se debanèron en [[795]] ambé lo pilhatge e l'[[incendi]] de quauquei [[glèisa]]s. Venguèron regulars a partir deis annadas 810 e son intensitat aumentèt pauc a pauc. |
|||
En [[840]], lei [[Viking]]s passèron l'[[ivèrn]] dins l'illa e i bastiguèron de plaças [[fortificacion|fortificadas]] que foguèron per la seguida utilizadas coma comptadors comerciaus. Son a l'origina de plusors vilas importantas coma [[Dublin]], [[Annagassan]], [[Wexford]], [[Cork]] ò [[Limerick]]. Aqueleis endrechs foguèron tanben utilizats coma basa per organizar d'atacas còntra lei regions interioras. Pasmens, leis envasseïres s'i turtèron a una resisténcia pus fòrta. Ansin, lei [[Viking]]s mau capitèron de formar de territòris importants e sa zòna d'influéncia se limitèt finalament au relarg dei [[pòrt]]s principaus. |
|||
La poissança [[viking]]a declinèt pauc a pauc dins lo corrent dau sègle X e lei Nòrdics poguèron pas resistir a l'emergéncia de dos rèis poderós, [[Brian Boru]] au [[sud]] e [[Mael Seachnaill II Mór|Mael Sechnaill]] au [[nòrd]], a partir de la fin d'aqueu sègle. Lo premier establiguèt son autoritat sus [[Munster]] e prenguèt [[Limerick]]. Lo segond, vengut rèi de [[Tara]], ganhèt una importanta batalha còntra lei Vikings dins aquela [[vila]] e someteguèt lei Vikings de [[Dublin]] ([[980]]). Puei, lei dos rèis rivalizèron per estendre son influéncia. En [[1002]], [[Mael Seachnaill II Mór|Mael Sechnaill]] deguèt reconóisser la senhoriá de [[Brian Boru]] que prenguèt lo títol de rèi suprèm fins a sa [[mòrt]] en [[1014]] durant una batalha per reprimir una revòuta de [[Dublin]]. [[Mael Seachnaill II Mór|Mael Sechnaill]] li succediguèt fins a [[1022]]. Après sa disparicion, lei caps irlandés mau capitèron de designar un successor clar entraïnant de combats recurrents e un afebliment progressiu de cada clan que favorizèt la conquista anglonormanda. |
|||
== Politica == |
== Politica == |
||
Version del 13 agost de 2015 a 14.17
| Republica d'Irlanda | |
| Éire Ireland | |
 Bandièra d'Irlanda  Escut d'Irlanda | |
| Imne: Amhrán na bhFiann | |
 | |
| Administracion | |
|---|---|
| Capitala | Dublin 53° 20′ N, 6° 16′ O |
| Forma de l'Estat | Republica parlamentària |
| President taoiseach | Michael D. Higgins Enda Kenny |
| Geografia | |
| Vila principala | Dublin |
| Superfícia | Classat 117en |
| • Totala | 70 273 km² |
| • Aiga (%) | 2 % % |
| Punt culminant | Carrantuohill (ca)   |
| Demografia | |
| Populacion | Classat 120en |
| • Totala | 4 722 028[1] ab. (2012) |
| • Densitat | 67.2 ab./km² |
| Istòria | |
| Independéncia | Del Reialme Unit |
| 24 d'abril de 1916 | |
| Economia | |
| Moneda | Èuro EUR |
| Autras informacions | |
| Indicatiu telefonic | 353 |
| ISO 3166 | IE |
| Fus orari | +0 (OE:+1) |
| Domeni internet | .IE |
Irlanda (en gaelic d'Irlanda Éire, en anglés Ireland) o oficialament la Republica d'Irlanda es un Estat d'Euròpa Occidentala que correspond a l'essencial del territòri de l'illa d'Irlanda.
Sa capitala es Dublin.
Lo gentilici es irlandés -esa.
Istòria
Preïstòria
Cubèrta de glaç durant lei periòdes glaciaris, l'illa foguèt pas poblada avans 8 000 av. JC. L'agricultura se generalizèt quatre millenaris pus tard e favorizèt l'emergéncia d'una cultura megalitica que mestrejava l'agricultura, lo norrigatge e la produccion de terralha e semblava tenben s'interessar a l'astronomia. La sedentaritat se generalizèt a partir de 4 000 av. JC. Vèrs lo millenari XXI av. JC, de populacions indoeuropèas arribèron dins l'illa e i introguèron sa ierarquia sociala, sa religion e la metallurgia de l'aur, dau coire e dau bronze.
Antiquitat
A partir de 700 av. JC, de populacions cèltas vengudas de Granda Bretanha s'installèron dins l'illa. Introguèron l'utilizacion dau fèrre. Fondèron una societat basada sus de clans que fusionèron pauc a pauc per formar quatre reiaumes (Ulster, Leinster, Munster e Connacht). Au començament dau sègle V, un rèi suprèm (Ard ri Érenn), installat a Tara capitala dau reiaume de Meath, estendiguèt son autoritat sus l'illa. L'Empèri Roman ocupèt pas l'illa, dicha Hibernia en latin, en causa de son alunchament e de sa manca d'interès economic.
La cristianizacion de l'illa
La cristianizacion d'Irlanda acomencèt dins lo corrent dau sègle V. La conversion foguèt pacifica mai son debanament precís es mau conegut. Segon la legenda, la religion foguèt introducha per un presonier britoroman, lo futur Sant Patric, capturat coma esclau en 405. Capitèt de s'escapar en 411 e anèt en Gàllia menar d'estudis teologics. A una data desconeguda (entre 432 e 490 segon lei versions), s'entornèt dins l'illa per l'evangelizar. Dins lei fachs, una glèisa foguèt bastida a Armaght vèrs 445 e un monastèri en 558 a Bangor. Lo monaquisme conoguèt un desvolopament important dins l'illa. Inicialament d'origina romana, lo rite prenguèt una forma cèlta que demorèt en vigor fins a la restauracion de la liturgia romana en 664.
Leis invasions vikingas
.png)
A partir de la fin dau sègle VIII, l'illa, devesida entre 250 clans e 5 reiaumes (Ulster, Connacht, Munster, Leinster e Meath[2]) ambé de monastèris e de glèisas rics e mau defenduts, venguèt una buta deis incursions e invasions dei Vikings que s'installèron sus una partida dau litorau. Lei premiereis incursions se debanèron en 795 ambé lo pilhatge e l'incendi de quauquei glèisas. Venguèron regulars a partir deis annadas 810 e son intensitat aumentèt pauc a pauc.
En 840, lei Vikings passèron l'ivèrn dins l'illa e i bastiguèron de plaças fortificadas que foguèron per la seguida utilizadas coma comptadors comerciaus. Son a l'origina de plusors vilas importantas coma Dublin, Annagassan, Wexford, Cork ò Limerick. Aqueleis endrechs foguèron tanben utilizats coma basa per organizar d'atacas còntra lei regions interioras. Pasmens, leis envasseïres s'i turtèron a una resisténcia pus fòrta. Ansin, lei Vikings mau capitèron de formar de territòris importants e sa zòna d'influéncia se limitèt finalament au relarg dei pòrts principaus.
La poissança vikinga declinèt pauc a pauc dins lo corrent dau sègle X e lei Nòrdics poguèron pas resistir a l'emergéncia de dos rèis poderós, Brian Boru au sud e Mael Sechnaill au nòrd, a partir de la fin d'aqueu sègle. Lo premier establiguèt son autoritat sus Munster e prenguèt Limerick. Lo segond, vengut rèi de Tara, ganhèt una importanta batalha còntra lei Vikings dins aquela vila e someteguèt lei Vikings de Dublin (980). Puei, lei dos rèis rivalizèron per estendre son influéncia. En 1002, Mael Sechnaill deguèt reconóisser la senhoriá de Brian Boru que prenguèt lo títol de rèi suprèm fins a sa mòrt en 1014 durant una batalha per reprimir una revòuta de Dublin. Mael Sechnaill li succediguèt fins a 1022. Après sa disparicion, lei caps irlandés mau capitèron de designar un successor clar entraïnant de combats recurrents e un afebliment progressiu de cada clan que favorizèt la conquista anglonormanda.
Politica
Irlanda es una republica parlamentària. Lo Parlament irlandés que se ditz Oireachtas sèi dins lo palais de Leinster House a Dublin. Lo cap d'Estat es lo president, elegit per un mandat de sèt ans. Lo taoiseach (primièr ministre) es nomenat pel Parlament e designat pel president. Lo taoiseach es lo cap del partit politic o coalicion qu'a obtengut la majoritat dels sètis a las eleccions nacionalas.
Geografia
Economia
De veire: Economia d'Irlanda.
Cultura
Bibliografia
Vejatz tanben
Ligams extèrnes
- Pagina oficiala d'Irlanda en anglés
- Taoiseach, títol del primièr ministre d'Irlanda (pagina del primièr ministre)
Nòtas & referéncias
<references>