Lexic auvernhat

L'auvernhat ten en general lo vocabulari de l'occitan amb los eventuals cambiaments fonetics del nòrd-occitan, mas a tanben de formas lexicalas especificas (arcaïsmes e mots diferents de la rèsta de l'occitan) que plan sovent son comunas amb los dialèctes lemosin e vivaroaupenc. Aqueste lexic conten de tèrmes tanben emplegats endacòm mai, pasmens los avèm pas excluses per l'amor de donar una mòstra del vocabulari auvernhat, tracha mai que mai de Parlar occitan - Auvergne Velay, Étienne Coudert, IEO 63, 2001 e L'auvergnat de poche, Jean Roux, Assimil, 2004 e de la revista Parlem - Vai-i qu'as paur, L'imagier français - auvergnat, Aedis, 2005 e lo Glossaire de la langue d'oc, Pierre Malvezin, 1909.

EN ÒBRAS:

bouitous = (bouitous) = boîteux bour = (bourg) = chef-lieu d’une commune bourdzis = (bourgis) = bourgeois bourleit = (bourlet) = bourrelet que l’on met à la tête des enfants qui commencent à marcher; on dit aussi d’un homme qui a perdu la tête : o birat bourleit o virat bourlet) bousadouiros = (vóuzadouiros) = lei bousadouiros, la diveidouiro, la devudairei, la devedouiro = dévidoir bradzos ou bragos = (brajos, bragos) = culottes (employé dans le vieux patois des communes rurales. Dans le patois moderne des villes de Pleaux, Mauriac et Salers on trouve culotos) « culotos » o coumpletomen disparegut. Se dis « bragos, braios » per la fardo de vilo, e per la fardo intimo : « lei braietos ». En realitat, lei culoto e lei bragos sou duoi fardos diferentos. braso = braise breigaillat = (brigalhat) = bariolé, peint de diverses couleurs brein ou reimou = (bren, remoul) = brein ou kru (Salers), kru (Mauriac), beich (Riom) = son, résidu de la farine breina = (brena, rena) = bruit que fait le cochon quand il trempe son groin dans l’eau ou dans tout autre liquide breinle = (brinle) = branle, danse dans laquelle les figurants : se tiennent par la main, forment un cercle et parcourent successivement tous les points de la circonférence : voir ressaouto breisa = (brisa) = émietter du pain, briser avec effort brido = bride d’un cheval brifa, briffa = (brifa) = manger beaucoup

Nòtas:

distinguèm lo grope uei [ëj] e uèi [èj] (levat en cases coma la forma verbala "vueidar") lo grope ea se pronóncia [ia]

• abatalhar: getar de pèiras a qualqu'un
• abondar: èsser en abondància
• abora, d': d'ora
• aboriu, -iva: precòç, -a
• abrasar v: soudar
• abusar: enganar; abusar
• acabar: fr. finir
• acairar: fòragetar a còp de pèiras
• acanhar (s') : se solelhar
• achaurar: calfar, defendre del freg, abrigar, coconejar
• acistrar: raubar??
• aclan: arcolan
• aclapar (s') : fr. accroupir
• acluchar (s') : se corbar
• adrilhier, alusèir fr. alizier (Sorbus torminalis)
• aer: èr
• aferniau f, ferniau f. : utensili de fusta del qual los vaquièrs se servisson per trencar lo calhat
• agromeladat: tortuos
• aigre: acre* agara, aiara, iara, asara, aura, agora, avora: ara - d’ora en ora, d’aura en aura : del nord au sud
• agorar/agroar (s') fr. s'accroupir, s'acagnarder, s'asseoir sur les talons
• aice: colèra ??
• aicival: fr. ici-bas
• airede, airedís m. : fr. airelle, myrtille
• aisinar ?? [ëgina], aisegar?? [ëgiga] aigar? [ëga] : adobar V. asegar
• aital: atal; anem, coratge
• aitant
• aitot: tanben
• ajauc: fr. ajonc
• alandar: a. lo bestiau: far sortir lo bestial de l'estable per lo menar al pasquièr. Sin. naparar (Salèrn, Mauriac), gitar (Riòm)
• ala: cubèrt, angar
• Alaier: geo Alèir
• alara [agaro] : fr. maintenant
• alàs: interj. ailàs!
• alausa: lauseta, alausa
• alèrta: esglai, esfrai
• alet: alen
• alh: al
• alhèira, d': de contunh, sens parar e lèu
• alobit: òme avid que cèrca a s’apropriar çò que li aperten pas
• altre -a (en cèrtans luòcs): autre, -a (cf. Roergue e localament en Givaudan)
• alucar: fr. allumer
• aluja: sangsuga
• alumar: fr. allumer
• amaseda: v. Maseda
• amassar: prendre. Amassar chalor: prendre calor
• amb [om] : amb. fr. avec
• amortar: atudar
• ampòn, empòu, amporai, empola : fr. framboise
• amont: en naut
• amposeir, amporier: fr. framboisier
• antan: autres còps; l'an passat
• antenons m. pl.: testiculs
• anueit [anej], anuech [anë] : uèi (s'i ditz tanben). 'd'anueit ençai/en aicí?' (notat "d'aneinchin"): d'ara endavant
• anuòge, einueg?: enuèg
• aparelhar: preparar
• apastar: donar a mancar al bestial
• apear: rejónher, atrapar
• apeitar/espeitar [(a)peità] [(a)pità] [pietà]: esperar (atendre)
• apincar (s') : apiejar (s') V. Pincar
• apòrt: vòga
• apoticari
• apressa: adv. après
• aquí a: aquí, vaquí (Aquí los a: los veicí)
• apujar: apiejar
• aranha: telaranha
• araira: fr. arrue
• arapar, arpar, arrapar ?? : atrapar
• arboneira: esquiròl (tanben emplegat)
• arbroquin : arbrissèl
• arcan [arcan] (arrondiment de Sant Flor), arcana (parçan de Salèrn), arcanela, arcanau : arcolan
• arcandièir: òmes sens valor morala, crapula
• archa: grand còfre
• ardit: ardit, liard (moneda); interj. coratge!
• arma: fr. âme; expr. de suspresa
• armèl: grand anèl fach amb una branca de fusta torcida
• armèir m. armari
• arnha: irritacion
• arneis, arnesc ?: panoplia
• arpar: prendre, sasir. V. arapar
• arras f. pl.: fr. arrhes (argent donat per mor d'assegurar una pacha)
• arrelh: racina
• (ar)ronza, (ar)ronze/(ar)ronzàs m. : bartàs
• arrucar: fr. blottir
• arseir, arsèra: ièr de ser (davans-ièr/arsèra: avant-ièr)
• artelh (plur. artelhs, artiaus)
• artison, artuson, arteison ? arteron : fr. ciron (barbas d'espiga), mite, asticot
• arton: anc. pan; mangiscla per un viatge
• arzan, arzau: arcolan, arcan (tanben emplegat)
• ase bobó o bobon? : fr. têtard
• asegar, aseigar: adobar
• aseimar: mirar, observar, examinar
• asne: ase (tanben emplegat)
• assajar: fr. essayer
• assapar: assadolar, assaciar
• assetar (s'): fr. asseoir (s')
• assuausar: adocir, calmar, apasimar
• atanben: var. tanben
• atapar, 'tapar: (a)gafar. 'tapar paur: prendre paur
• atapir: tapar
• atau: atal; de contunh, de la meteissa manièra
• atenar (s'): èsser preissat
• atemar (s'): s'obstinar
• atisar: fr. attiser, instiguer
• atràs [atrà] : al delà, en darrièr. interj. metetz-vos de costat!
• aturar (s'): aprochar (s'), aplantar (s') (tanben emplegats); apiejar
• au! : interj. òc !; davant lo nom de qualqu'un, per l'apelar
• aub, aube, bei: amb
• aubar: sause
• aucèl de la mòrt: chòt
• auçura: autura, elevación de terrenh
• aul: el
• aul: marrit, mal
• aulan(h)a, auglana, aug(l)anha, aulana, aumanha ("emanha"): avelana (tanben s'i ditz)
• aulanheir, aulanier(a): avelanièr (tanben s'i ditz)
• aumalha: bovins (gròsses)
• aur [aw] : fr. or (metalh). loís o levís [leví] d’aur
• aurada: aurièira. fr. lisière d'un champ
• auranja: irange
• aure (Cantal): aubre
• aure (l') : la rèsta, quicòm mai. "Vòle acò e pas d'aure"
• aurisse: vent violent qu'anóncia l'auratge
• ausanier: bois (arbre)
• ausèl(h)?, augèl, auseu, auvèl(h) [usèr, usé, uwbèl, ewvé] : aucèl [ushèl] (tanben emplegat)
• auserau: fr. érable
• aussitost franc. [ossità] : còp-sec [kosé] (tanben emplegat)
• auvir, ausir
• aval [abal] : enbàs
• avalhant [abaillon]: pretenciós, arrogant
• avalisca: exclam. a la vista d'una causa qu'inspira lo darrier grad de repugnància
• avariciós, -osa [abarisiós]: avar, -a
• avena: civada
• aver m. espécia bovina
• avèrti m., avèrtia f. costuma
• avertir: experimentar, conóisser; acostumar
• avigier: fr. alisier
• avitar: fixar amb una vitz, vissar
• avora, avòra (parlars del Santflorenc): ara
• babaròta: escarabat de cosina
• babau: bèstia imaginària per far paur als mainatges. Se sortisses lo babau te minjarà, "Se minges pas ta sopa lo babau vendrà; nom donat als insèctes
• bacha (o bascha se ven del gallés 'bascauda'): fr. baquet, auge
• bachàs (o baschàs se ven del gallés 'bascauda'): abeurador
• bachòla (o baschòla se ven del gallés 'bascauda'): panièr o semal per lo transpòrt de rasim durant las vendémias; sòrta de bac de fusta, de forma ovalària, amb doas ansas lateralas constituidas per un talon de branca laissat sus las dogas
• bacon: lard, codena de lard
• badar: dobrir; restar la boca dubèrta, estonat
• badat: dobèrt
• bagatge: vestits; bagatges
• bajau: casuda
• bal: bal, dansa
• balaja: fr. balais
• balar: dansar
• bandat, -ada: sadol, ebri
• banejar: fr. bruiner
• banhadura: fr. mouillure, état de ce qui est mouillé
• banhar: molhar (qualqu’un en li getant d'aiga)
• banhar (se "): far un banh
• balastra: caçairòla
• banqueta: trepador
• barbajau, èrba de talhadura : joubarbe
• barbòlha f. persona que parla indistintament; esperit confús e inconséquent, pauc senat; fig. enfanton
• bard: fr. terre glaise
• bardar: salir
• barginhar: mercadejar, negociar lo prètz
• baril, barril? : bòssa, bossa, ansa (engenh de pesca)
• barjar: bregar, concassar lo lin, lo cambe; parlar fòrça
• barlandatge: v. Varalh
• barracan [barracòn/boracan]: estòfa
• barrar: claure, enclaure un eiretatge, tampar, arrestar
• barrat, - ada adj: barriolat, -ada
• barrats/mèrles: gendarmes
• barreirat: Darcar lo barreirat: passar una frontièra, cambiar de situacion, cambiar de camp, eventualament trair.
• barron: baston
• barta: fr. hotte
• bast [bas/bat]: fr. bât
• basta : se a Dieu plai (tanben emplegat)
• baston [basto]: fr. bâton
• bata: sòc d'un animal
• batal: fr. pagaie
• batalejar: fr. pagayer
• batalhar: fr. déblatérer
• batejar [batedzà/batigià]: fr. baptiser
• batel: batèl
• batelar, baratelar: anar e venir amb bruch
• bavaira, baveira, bavareta, bavarèl: pèça del faudal masculin
• beal, be(s)au, beau: besal, rec: canal de derivacion qu'adutz l’aiga del riu al molin o que mena las aigas dels prats vèrs un rec
• bèc [bè] : fr. bec
• becar: 1. fr. becqueter, piquer avec le be.c 2. fr. sommeiller (sans jaire?)
• beçau: beç (tanben emplegat)
• bealar: cridar
• bedissa: sause
• bèissa: fr. bêche
• belament: lentament, doçament
• belet: ancestre, bisaujòl; grandpaire (mèstre del maine); nom afectiu balhat a un pichon
• belèt: febrièr
• belhcòp: fòrça, plan
• belhida: semola
• belhir: bulhir, bolhir
• belièra: V. beal
• belija, belha, buluga: beluga
• bèl-paire, bèla-maire: nuòu marit, nuòva esposa de la maire/del paire
• ben [bej/bion] : fr. bien adv
• bena: buc, rusc, bornat
• bena, bana: banasta pichona garnida de vime
• benabèl: fr. bel et bien
• benlèu [belèu/bienlèu/beliau]
• bentot: tanben
• bericles: lunetas de vista
• berla: ataüc
• berbesin: formiga
• bèrta, barta: fr. hotte ou panier en osier que les cultivateurs portent sur le dos, soit au moyen de bretelles passées sur le épaules, soit à l’aide de bras ou leviers en bois que les épaules supportent et que les mains retiennent.
• berzenar: bufar violentament del nas, boca barrada, durant un esforç o just après
• besonha, besunha ? : causa - besenhas (f. pl.) causas personalas, vestits
• bèstia: fr. sot
• bestiau m: fr. bétail
• Bèu sénher/senhina (f.), Biau/bel [bi] sénher/senhina (f.) : sénher! ; expression de commiseracion equivalenta a "pecaire" o "bona gent". Bon sénher! exclam.
• beta: còrda
• beure [bi(e)wre/biwri/bewre] : fr. boire
• beure: castor
• biaças pl. (perque a doas pòchas) : fr. besace
• bica: cabra
• bicar: baisar
• bicha: fr. grand pot de terre
• bichon: pòt
• biega: cròssa
• bigòra (viròla??) : fr. tarrière, outil de charron
• bima: vedèla jove, de dos ans (del latin bis)
• bisa, bissa?: vent del Nòrd, que bufa entre lo nòrd e l'èst
• biscar: èsser contrariat o vexat
• blacau (blacaud ?): fr. babillard
• blai: beç
• blanche m. : corset (vestit)
• blasina: fr. bruine, pluie fine et brumeuse
• blat: cereal en general. Lo fr. blé: lo froment.
• blat negre: fr. sarrasin
• blat d'Espanha: fr. maïs
• blat, sega, segol: segla
• blauda [biawda, blòwda] : fr. blouse, sorte de vêtement, de tunique. Se dit quelquefois aussi d’une redingote à longues basques
• blesta: fr. écheveau de fil. v madaissa
• blòc: en bloc: tot ensemble
• boada: corvée (assistance passagère, coup de main, entraide collective)
• bòba: serpent, colòbra
• boc [bu] : fr. bouc.
• bocar [ò] : potonar sus la boca
• bocin: un bocin: un pauc
• bocla: bocla de metalh
• bodiàs: romeguièra
• bodier: boièr (tanben emplegat). fr. bouvier
• boetar (vòutar) : fr. voûter, arquer
• bouetat (vòutat) : òme qu'a l’espinada arcada
• boga: fr. borne, limite
• boinar, bodinar: bornar, delimitar
• boirar: mesclar (se ditz tanben)
• boirar o borrar: metre en fagòts; emplir
• boirat: emplit
• boire: ventrut
• boirelat: V. Boirat
• boissaman: eissugaman
• boissar: eissugar. V. panar
• boisson de las penas: V. pena
• bòja: saca de tela grossièra
• bola: V Boga
• bolha: garait (se ditz tanben)
• bolicar: bolegar
• bolija(r): estincela(r)
• bolla: bòla
• bòn: bon ('bon' davant vocala, bòn davant consonanta. Après lo nom, 'bon': 'un òme bòn, un bon òme'; de bòn pan)
• bonicon: esvèlt, polit
• boquet: saltarèla
• boqueton: fr. chevreau mâle
• boriaire, -aira: borièr. fr. fermier
• bòrli: bòrlhe (tanben emplegat), òrb; fr. taon aveugle
• bòrna: fr borne, limite
• bòrni d'un uelh: bòrni que n’a qu’un uèlh
• borras: étoupes
• borrassa: fr. lange en laine dont on enveloppe les enfants nouveau-nés. En pl. : ensemble des langes qui servent à emmaillotter un enfant
• borrasson: joguèt de pelucha
• borré (grafia? cf. leng. burèl?) m: vèsta
• borret: taure; adj. molsós
• botaròt: fr. champignon
• botelha: vessiga; botelha
• botelhièr: fr. aide-de-camp du vacher
• bòtja: v. bòja
• botre: botar, metre (tanben emplegats)
• bourrar: renonciar, non pas capitar
• brajon (de banh) : eslip (de banh)
• branda: fr. grande bruyère
• brandar: tuar; bramar (fr. braire)
• brandir: fr. agiter, branler, secouer
• brau: fr. taureau, étalon
• breçòu, breçau: breç (tanben emplegat)
• bregira, braceira?? : segla
• brénia/breba: bren (mèrda)
• bricolar/gigonar/barginhar: trantalhar, barguinhar, esitar, tergiversar
• bringa: femna mal bastida, una evaporada, una filha nauta e desguindada que fa pas que saltilhar e gambadar
• briular, briugar?? [briwgà/briewgà] : "bourdonnement grave que le taureau fait entendre lorsqu’il marche fièrement à la tête de la vacherie ou gratte du pied la terre ; il est remarquable que les animaux ne font plus entendre cette espèce de bourdonnement après la castration ; 'briugar, brandelar, branlar, barlocar': beugler le taureau. Le beuglement ordinaire des bœufs, des vaches et des veaux se nomme 'bramar' ; ces animaux ont, en outre, un troisième cri, que nos montagnards appellent 'deigueilar', qui commence par un son prolongé, très aigu, et se termine par un ton grave, c’est un cri d’alarme qui annonce la présence du loup." (Alan Broc)
• broa delh ciau (o asuelh): orizont, asuèlh
• bròc [bro(k)] : vas en tèrra, pròpri a contenir d'aiga; fr. cruche.
• bròca: branca
• brocantar: fr. brocanter
• broet: bròu, bolhon
• brossa: fr. bruyère; fusta/lenha menuda, brancam
• brostar: fr. broûter
• bruga: fr. bruyère
• brugir: murmurar, fr. bourdonner (un riu)
• bruma, brumatge fr. brouillard
• brut: bruch, rumor, novèla
• budel: budèl. budel cuolat [kiogat]: fr. le rectum
• bueu (plur. [biaws/büe/bë/bü/bes]): buòu
• bufa: bofa (còp)
• bufar: bofar
• bufet: fr. soufflet, instrument servant à produire du vent
• buïja, buja, boja: pradèl (bas e umid), pasquièr, situat sovent prèp de la maison, inculte ont gaireben sempre l'èrba a creissit naturalament. Ancianament designava la bosiga fr. jachère
• bujada, bugada (forma orlhaguesa montada en Cantalés): bugada
• buquet: V. Boquet
• burla: tempesta de nèu
• burlar: faire una tempesta de nèu
• busac, busal, busau: fr. milan; anc. busa. V. gusa
• but: but, pont que se visa
• butit: testut
• cabèga: cavèca
• caca: notz ("noix sans brou" infantil)
• cacalh: bonbon; pl. renhons
• cacaloneir: rugbyman
• cacau: uòu
• cachar: quichar
• cachon: avelana; nogal
• cacorla, cocorda, cocorla, cogorla, cog, coina: cogorda, coja (tanben emplegat), cuja, tuca
• cafinhotar (se) fr. se blottir dans un petit coin, se rencogner dans un petit espace
• caia: truèja
• çai adv. fins
• çai enrèire: recentament
• caire: canton. fr. coin de l'âtre
• çais: aquí
• caion: porc (Velai)
• calada: senda rapida; senda dins la nèu
• camba-gròs (sud del Cantau): fr. champignon
• cambavirar: regirar, fr. bouleverser, surprendre
• campejar [kampisià/kampegià] : perseguir, se lançar a la perseguida
• campejada [kampisiado/kampegiado] (partir a la "): perseguir, se lançar a la perseguida, esp. anar un gos darrièr un gat
• canabau: carbe
• canèla, chanèla, dosilh [dugi] : fr. robinet
• cantèl: fr. chanteau (de pain)
• canulant: enujós, emmerdant.
• canular: fr. ennuyer, emmerder
• canon: veire de vin
• cap [ka]: tèsta f, cap m
• caponar (se): se dissimular
• carcular: pensar, somjar
• cardalhau: topinambor
• carnada : carn de vaca salada
• carrar: amusar?
• carrin: pòrc
• caròta: beta-rave
• casar (se): maridar (se)
• casca-lumaç: cagaròl
• cascavel: cadun dels torns qu'òm fa en restant suls pès e las mans sans que lo còrs tòque lo sòl; [karkavé] fr. grelot
• cascavelar: avançar fasent cascavels
• casiau: pèça de vinha
• caston : fr. bergerie
• catar: amagar, escondre, abrigar, cobrir
• catonar: careçar, amanhagar
• caula: graula
• caura: avelanièr
• causa (per " que): per çò que, perque
• celèira, cereira [sareida?, sardeira], cereisa, ceriesa: cerièsa
• celerier, cereis, cereir, cerier, ceredier: cerièr
• cenelhier: fr. aubépine
• cerv: cèrvi
• cesta, ceston: panier (s'i ditz tanben)
• chabeç: fr. traversin
• chabra (Velai) : saltarèla
• chab(d)elièra: riban de fil
• chabidar: s'assopir, somnolar
• chadeira, chaseira, cheira: cadièra (tanben emplegat)
• chadeira: cadena (tanben emplegat)
• chala(da): traça dins la nèu
• chald, chaud: caud
• chalm, chauma: planèl esteril
• chambalha: garrotièra
• chambre (de mar o de riu) : cranc
• chamin de pè: viòl (tanben emplegat)
• chamjar: cambiar
• champanhon: campanhòl
• chambe, charbe/cherbe/cherba, cambi, canabau, chanebe: cambe, carbe
• chambon: cambajon
• champeirar: seguir, caminar sus la traça de qualqu'un
• chanau f. : fr. cheneau, gotièra de zinc au bòrd del teit (mas: 'canal' m. fossat d'escolament)
• chancèl: ataüt
• chandela, chandeala: chandela; gratacèl
• changre: cancre
• chanit, -ida: fr. moisi; sòl de mal trabalhar; acerb, aspre
• chantel: cotèl
• chap-coissin: cabeç (fr. traversin)
• chapusar: fr. charpenter, débiter le bois à la hache
• charba: ansa
• Charenda f.: Nadal m
• charent, -a: que demanda un prètz tròp elevat
• charrau: camin d'espleitacion
• charreira, charrèira, carrieira: espaci entre doas bòrdas, mena de rua
• charvalhar (Riòm) : fr. patouiller, manier salement, détériorer
• chas: a cò de
• chasau: maison arrueinada, fr. chaumière
• chaschòu: crani, tèsta entièra
• chassanh: garric
• chasso (chasson ?) : roire
• chatau: cabal
• chastra: buc, bornat
• chat-foin: putòi, catpudre
• chaubre, chaure: caber, cabir
• chauchar: caucar. fr. presser, fouler
• chauçada: barratge
• chaucida, chaucit: cardon
• chauçura (Bassa Auvernha): fr. chaussure
• chaudre: caler (se ditz tanben); caber, cabir
• chaul: caul, caulet. fr. chou
• chaul-raba: fr. chou-rave
• chaumesir: fr. moisir
• chaumesit, -ida: fr. moisi, -e
• chavalh: caval
• chavanhòu, javanhòu: fr. hibou, chat-huant, grand duc ou petit duc
• cheir, chèir, chier: gròs rocàs; clapàs; endrech rocalhós
• cheira: colada volcanica d'escòrias
• cheiron, cairon: petit molon de pèiras
• cheiràs: clapàs
• chiar (per evolucion: chagar>chaiar>cheiar>chiar): cagar (tanben emplegat)
• chin-tais: tais
• chindra: címec, cinze, cinza
• chuta: chòta (ausèl)
• ceal, ceau ([shaw] Mauriac, Sant Flor, Lo Puèi), cèu ([shèu] Salèrn), cièu franc. (Orlhac): cèl (forma que comença en Mende)
• cintura delh Bòn Dieu: arcolan, arcan (tanben emplegat)
• cireir: cerièr
• civèira: fr. brouette
• clan: coratge; eslanç, vam. se donar clan
• clapeiràs: clapàs
• clenchar (se): fr. se pencher
• clujada: teit de fen
• coada, còada?: acès, cubèrt, angar fr. appentis. Fig. Se botar a la coada
• coarro, coarre: proprietari, patron
• coca: noga, notz; patata
• coche: pòrc
• cocuda: fr. primevère
• cocut: fr. jonquille
• coeire/còire: coire (vèrb); fr. marmite
• cogorla: fr. citrouille
• coige m., coija? f. : jaciment (minièr)
• coijar (se), s'anar coejar [kuetzà/kuedjà] : cochar (se)
• coita: fr. hate f, presse f
• còl [kwòl] : fr. cou
• colenha: conolha, filosa
• coleira: còla; passatge estreit entre doas còlas
• colièra: penda, còla
• comador: angar, cubèrt
• comencar: començar
• companatge: lach, burre, formatge e tot produch lactic
• compassar: despassar:
• conòlhada: conolha
• conflabueu: salamandra
• congeira, conheira, congènha?: congèsta
• conhar (ò): fr. pousser
• cònse: fr. conseiller municipal. primier cònse: fr. maire, ostau del cònse: fr. mairie
• consire [kushire] : crebador. fr. crève-coeur
• cònte [kwònte]: conte
• continent: immediatament
• còntranòvie: fr. garçon d’honneur
• còp [kòp/kòt] (plur. [kòts])
• corcheira: corsièra
• corniòla: fr. gosier
• corrau: fr. haras
• corriada: fr. liseron
• corsa: corsièra (tanben emplegat)
• cossí [kesí/kosí]: coma (interr. e non interr.)
• cortiau: carrièra bòrnia; cort (ensems dels enclauses orticòlas)
• cos: agrafuèlh (tanben emplegat)
• cossirar: sospirar
• cossirós, -osa: inquiet, - a
• costat (al " de) : a costat de
• costat de neu: oèst
• còtla: mongeta (verda)
• còuclhe m. nogal (de fruch)
• creme m. : fr. crainte
• crenhar: crénher
• crestar (se): dreçar (se)
• crida (creda? [crida]): cicatriça
• cròi: mauvàs, marrit
• crossar/corsar: breçar
• crossarèla: breçairòla
• crosset: breç
• crèu: nogal
• cròmpa: crompa
• cròç: breç
• cruesar (francisme?) : cavar o clavar (los dos emplegats)
• cubèrt [tyubè]: teit
• cubrir: cobrir; semenar
• cuèire v: còire
• cueu, cuu [tchoo] [kiw], cuòl: cul
• cujon: molon
• culhir
• cunh: recanton
• cunhar: fr. fosir
• curalhèir: pilòt de pèiras
• cusina: cozina
• cusinar: cozinar
• cute, cut: grapaud cantaire
• dalainèir: prunièr
• damaisèla: libellula
• daprès adv: après
• darcar: Darcar lo barreirat: passar una frontièra, cambiar de situacion, cambiar de camp, eventualament trair.
• daret: aret (tanben emplegat)
• darna: fr. teigne (insècte)
• darreir/darrier, darrèira adv. darrièr
• darreiriá, darrieria, dabòria: autom
• darú (grafia??) : testut
• dauna: cauna
• davans (que) : abans, avant
• davant n. : faciada
• davantièr: faudau, davantal
• daururas: joièls
• decebança: decepcion
• defèci: vergonha
• defròcas: vestits
• degosina : fr. farce (blague)
• deigalar: regalar
• delh: del
• dengun: degun
• desaveni, desavénia ? - desavenhe, desavenha: desagradable, desplasent
• desbrenar: levar lo bren, lo brutitge; desgatjar qualqu'un d'un marrit afar
• descatar: descobrir
• descompassar: despassar
• descotir: se desbrolhar
• desempuei: puèi
• desfeci: desgost
• desfiular: dessadolar
• desfortuna: fr. malchance
• deslurat, -ada: fr. déniaisé(e), résolu(e)
• desnut, -uda: nut, -uda
• despachar (se) : afanar (s')
• desparar (se) : se coitar, se brandar
• despartir: partejar; dividir
• desrason: fr. sottise (qu'on fait)
• desrochar, desroca: abatre, demolir
• dessobre: dessús
• dessotz: dejós
• destrame, detrame ? fr. recapte, solharda, trastero (lieu, chambre où l'on dépose tous les objets qui ne font qu'embarrasser et encombrer les appartements, tels que les malles, les caisses, les meubles hors d'usage, etc)
• destrech, destreit ("distrecht"): estrech, estreit
• desvelhar (se) : revelhar (se)
• devertir: divertir
• dià de dià! : diable!
• dijuòus (Cantal), dijòus
• dimergue: dimenge
• dinc: dins (tanben emplegat)
• dissandes: dissabte
• drulhier: rove
• diumenja f., dimenche, dimergue : dimenge
• doblar (se) : redreçar (se)
• doblon: taure de dos ans
• domaine: domèni
• domentre: dementre, mentre
• dòna(-i) ! : fr. frappe !
• doncar: penecar (penechar)
• dorna: ferrat de metalh
• dos m., duas fr.: dos, doas
• dostar: ostar, tirar
• draulha: percha
• dreçador: bufet (mòble)
• dreciera, dreiceira: corsièra (corseira), acorchièra
• dreit (alh de): fàcia (en de)
• drolhat: trempe
• duc m, dugo m: chòt (grand hibou)
• duganèla: fr. chat-huant, grand duc ou petit duc
• durbir: dobrir
• eicalaci: regalèssia
• einuege: enutjat
• eiressil: api
• eissagar: fr. lessiver
• eissaiar: assajar, ensajar
• eissit: moment qu’un païsan boriaire quita sa bòria a la fin de la logada
• eissiga: estimar lo chatau viu e mòrt, establir l’estat dels luòcs fach per un boriaire que part, o per lo que dintra
• eissolelhar (s'): fr. suer sous le soleil, se bronzer au soleil, prendre un coup de soleil
• eissuar, eissunhar: eissugar
• eissublar: doblidar (tanben emplegat)
• elh: en lo
• e(s?)lienar: fr. glisser (gasc. eslencar. cat. esllenegar)
• els: en los
• emanha: avellana V. aulan(h)a
• embeurar [embiwrà] : puslèu per un terrenh. V. Ongir
• emboconar, embocanar: pudir
• embonhilh [ambunhi] : embonilh
• embrenar: encombrar, embarrassar, emmerdar; fig. embarrassar
• embrolh: fr. embrouille; imbroglio
• empaitar: empachar (tanben emplegat)
• empatinar, empatenar? : apressar
• ençai (d'avora/d'aquesta ora ) : d'ara enlai
• enchipros -osa:
• enclausa: resclausa (d'aiga)
• enclum: enclutge
• encre,-a: nerviós, - osa
• endarrier (Velai) : autom
• endeluòc [endelio], endiluòc: enluòc
• endular: fr. hurler
• endurmir: endormir
• enfenar?? [infinà]: enfectar, envasir. fr. infecter, envahir
• enfle, a: enflat, -ada
• enfonilh, enfonhilh, embossaire ??/embochaire ?? [embusajre], embotador : embut
• engraissada: pan burrat
• engravissa: escaravissa
• engrisòla: fr. lézard gris
• enguetar: agachar (tanben emplegat)
• enlai (d'ara " : d'ara en davant)
• ènna (Orlhagués): èdra (gallés 'èdenno')
• ennejar: negar
• enojar, enòujar, enhorar [inhura], enueiar : fr. ennuyer
• en que siam (mai): en quicòm/endacòm (mai) (tanben emplegat)
• ensalada: fr. salade
• ensenhaire, a: ensenhant
• entau: atal
• entautar (s'): enfangar (s')
• entremèi: entremièg
• entretendre: entreténer
• entrò a: fins a, dusca a
• ès/dès: v. Vèrs
• esbaujas: bofet de farga
• esborfit: amolit, fr. ramolli
• esbrajas: pantalon
• escantir
• escargòu: cagaròl, cagaraula
• escartar (la farda) : estendre los vestements
• escatrar: galaupar
• escaufar (s'): fr. réchauffer
• escavartar v. esparpalhar, micalhar; s'escavartar: s'escartae, s'aluenhar
• eschalatges? eschaladiers? : degràs d'un escalier
• eschandre v. rescalfar
• eschantir: escantir (tanben emplegat)
• eschaudre: fr. sevrer; détourner (l'eau d'un moulin)
• eschavanelh: v. chavanhòu
• eschilla: esquilla (fr. sonnailles)
• esclairon: aparicion luminosa e imprecisa qu'espauruga
• escofina: fr. scie égoïne
• escoga: escoba
• escolèir: regent, mestre d'escòla
• escorcir: acortar (far plus cort)
• escoutar: escotar (e 'ausir' en nombroses parlars)
• escrancar: crebar, agotar fisicament
• escuròu: esquiròl
• esfolerat: enrabiat
• esfòrç de temps: auratge
• esglage, englage: esglai, esfrai
• esfurinat: fr. effarouché
• eslaiat: fatigat
• esliucejar: far d'eslhauces
• eslonjar: alongar
• esluenhar: alonhar
• esluiç/esluicida/esliuç/esliuça/espernhada/esparnida: eslhauç
• esmaiar: inquietar
• espantar: estonar. fr. étonner
• esparnida: fr. éclair
• esparrabingar (s'): fr. se déhancher en marchant
• espatlar: demolir, desmantelar
• espeçar: trincar
• espelhar: estrifar fr. déchirer
• espertin, despertin: collacion del miègjorn, e per extension del tantòst
• espertinar/s'espertinar: dejunar, far collacion
• espetament (volcanica) : erupcion (volcanica)
• espingar: saltar, gambadar
• espiujar: fr. éplucher
• espòr: clauson
• esquitlhar: lisar
• essira: nèu; vent NO d'ivèrn portaire de nèu (dins las regions que dison "la nèu" lo vèrbe 'essirar' tracha del vent, dins la region que ditz "la neja" es la quita nèu e s'i ditz "la sira", emai s'es una nevada calma)
• essirar: nevar; far de vent NO d'ivèrn
• estam, estain: estanh (metal)
• estampa: tampa (fr. vanne de l'étang)
• estampanit, ida: estabosit, espantat
• estau: maison (mas en auvernhat septentional: sala granda mal tenguda, cafarnaom)
• estausin: avant-teit, bordura del teit, esgot del teit
• estavanir (s') : fr. s'évanouir
• esteala, estièl, estèla: estela
• esterlusir, esturlesir
• estisoira(s) : cisèus
• estolha: estobla, fr. chaume
• estrada: rota granda
• estranhe: estranh
• èstre: balcon, bescaume
• estornir, estronir: esternudar
• estruge m. : ortiga, estrigol
• esvetlar [esvenlar] (s'): s'ajaçar, s'espatar
• fableta: fr. comptine
• fachineira, fada : bruèissa
• fadard [fadar], fadarda/fadassa? : fat, nesci
• faina: fagina; fr. faine
• faja: fr. faine
• fajòla: faiòl
• faler: caler
• farinada: matafam fr. espèce de galette frite au beurre ou à l'huile, que l'on fait dans le ménage
• fargeira, faugeira? : falguièra
• fauda: rauba, farda
• faudau [fujau] : davantau
• fava: fr. haricot
• fedon: fr. poulin
• feneirar: fr. faire les foins
• ferrat: ferrat de metalh
• feure, fiaure: febre
• feureir, fiaureir: febrièr
• ficre! eufem. fotre
• fieirau: fieiral
• filhat, ada, filhastre, - a? : gendre, nòra (tanben emplegat)
• filheta muda: eco, resson
• flajolet: fr. flageolet (instrument de musica)
• flaunha: fr. rhume de cerveau
• flusta: "frossa". fr. frousse
• fogeir: foguièr
• fojaçon: fogaça; espècia de pastisseria d'ordinari forma d'X, facha de farina, d'uòus, de sal e de laitatge
• fojada: fr. feu de broussailles
• fòlh: fòl, enrabiat
• fònt: font
• foquet: banqueta
• forest (arcaïsme): bòsc
• foreston: gàrdia, agent forestal
• formatge [furnadze]
• fotimassar: fr. taquiner, tracasser, ravauder
• fotrau: fr. imbécile
• freid: freg
• freschum: carn (fresca)
• froment: fr. blé
• frostir:
• frostit:
• fums: fr. brouillard
• fumareir, fomarèir: femièr
• fumeira: fum
• fuòc [fiot/fiot]
• furmic: formiga
• fustarèl: canoa, batelet emplegat sus l'Aleir
• gag [gat] : fr. geai
• gala(m)pian, -ana: fr. gamin, -ine
• galar (se) : amusar (s')
• galatge, galatjon: joguèt
• galòia f: fr. imbécile
• ganta: narcís blanc
• gantèira: senda, camin
• gapa: fr. babeurre
• garba, gèrba: fr. gerbe
• garbèira: fr. meule de paille
• gardejar v. mirar
• garla, jarla: fr. grand vase pour le lait
• ga(r)landatge, garandage ft. cloison, ordinairement en briques, au moyen de laquelle on sépare les différentes pièces ou chambres d'un appartement
• garlon, jarlon: ferrat de fusta per móuser
• garnassa: la òc plantat de resinoses
• garre, garri: mascle ardent; gat (nom afectiu) (tanben 'garri' es lo rat)
• garron: gat (nom afectiu)
• gasar: caminar en s'enfonzant dins l'aigua, la nèu, la fanga...
• gat (prononciacion de 'gag') : fr. geai
• gata: mongeta vèrda; fr. gousse des légumes
• gaudòt: fr. petit malin. escais de las gents d'Orlhac
• gaudre m.: torrent
• gauma, gome: fr. goître
• gaunha: gauta
• gavinet: cotèlh
• gavo: cròs, gaste, en parlant d'un fruch, principalament per las castanhas
• gelibre: gibre
• gema [gema/gima] : escuma; crema (en particular del lach)
• gendarma (gendarmE?): areng secat
• gente, gèntie: polit. franc gèntie, dreit polit: tras que polit
• gèrba, garba: fr. gerbe
• gemorejada (DJIMOUREDSADA): fr. giboulée
• gemorejar (DJIMOUREDSAR): fr. faire des giboulées
• ginèst, genest: ginèsta
• giraudet: fr. casaque de toile (des bourgeois)
• gironda: ironda
• girveir: genièr
• glèisia: glèisa. fr. église
• gola fr. gorge resserrée entre des montagne
• golada: ribòta (s'i emplèga tanben)
• gonfle, a: enflat, -ada
• gòça (gòrça?) : fr. haie arborée
• goja: cogorla (tanben emplegat)
• gòrdia: vigor
• gorgon: cusson (tanben emplegat)
• gòrgue: tuf (puzzolana)
• gòrja: boca
• gornilha: granhòta, grao l'ha
• gorrin: vaquièr; camisòt
• gostar: dinnar
• gòt a gòt (anar ") : gota a gota, degotar
• graissa doça: sagin
• gralh: còrb
• gran, gren adv. : brica, ges (tanben emplegat)
• grana, grona: rasim
• granauda: granhòta, graolha
• granolha: granhòta, graolha
• graupir: sasir
• gravena: sabla, grava
• grèu, -èva: lourd; grave
• greule, griole: rat campanhòl
• grinzeleir: fr. groseillier
• grolhon: pòrc (pichon)
• gromel: fr. écheveau
• grovar: covar
• guel, -a, guelses, -as [gese/ges(h)i]: el, -a. fr. lui, elle
• guenchir, guinchir ? fr. détourner, incliner, pencher, aller de côté, esquiver, se détourner
• gue(n)chit: fatigat
• guèrlhe, guèrli: fr. qui louche
• guièra: vaissa (tanben emplegat)
• gusa: fr. buse; anc. busac, busal, busau
• iera: ièra, èdra. fr. lierre
• ivernar: nevar
• jabiòla: gàbia per los poletons
• jaca f: vèsta
• jadeu: fr. jatte, vaisseau rond et sans anses?
• jai: gai (auseu)
• jaire: s'anar j.
• jalhon: polet
• jambilhon: gambajon
• jambre: v. Chambre
• jardinatge: ortalha (legums produsits a l'òrt)
• jarric: rove
• jaspi: fr. aspic
• jau/jalh, jalhard: gal
• javanhòu: chòt
• joièl: fr. bijou
• joielier: fr. bijoutier
• joncha: fr. andain
• jonh? jont? : jo de buòus
• jonht: jonch
• jontura: bestials de laurar
• jòune, a, jòine, a: joine, a, jove, a (los tres s'i dison)
• jòus: v. Dijuòus
• junc: jonc
• junhant, a: prèp, a, limitròf, a
• juòc [gio] : jòc
• jurar: rembolar
• lai: i (locatiu)
• lai: fr. souci
• laiat: fatigat
• laïns, lais adj ailà, alai
• laissa: alluvions
• lat de l'entrant: oèst
• lauras: labras, pòts
• lechon : gormand
• leja: fr. luja
• levada: barratge
• levita: vèsta. fr. lévite
• li: i (locatiu)
• liada: après-miegjorn
• lisèrt, lusèrt: lusèrp
• lissar: fr. glisser
• lista: fr. Bande de terre; champ plus long que large (del latin lista, bordura)
• liuçjada ([lustsada] grafia?) : eslhauç
• liuçjar ([lustsa] grafia?) : far d'eslhauces
• liurar: voidar
• loca: groselhièr (tanben emplegat)
• loda: fang
• lòng, lònja: long, longa, lòng, lònga
• lònh: luènh (tanben emplegat), luònh
• lòssa: cace
• luenta (la) : lo lonhdan
• lunar: far de luna
• luneira: clar de luna
• luns: diluns
• lura f. : animal gròs; fug-l'òbra, coard, paucval
• lusèrt, lisèrt: lusèrp
• madèble: malaudiu
• madiera : brancas de sause
• maestre [maytre] [muytre] : mèstre
• mai, malh: pibol
• mainatja-te!, mainatjatz-vos! : Tenètz-vos fièrs (formula d'adieu)
• maitot/mai: tanben (s'i ditz tanben)
• majofla: majossa, majofa
• malha fr. meule; tas de gerbes dans une grange
• maluç m. : amaluc
• mambor: dificultat, charivari, bruch
• mance, -ça: esquèrra
• mançard: esquerròt
• mandurar: macerar
• mardet [mortchí] : boc
• margarida: coccinella
• margolhar: fr. patauger, manier salement, barboter
• mascharar: mascarar. fr. barbouiller, noircir, charbonner.
• marts: dimarts
• mas: sonque, solament
• masada, maseda, masela, masel, masa, mase?, maeda [moeda] : formiga
• masuc: fr. buron
• maussa: majofa, fraga
• mauvàs, -asa: malvat, -ada
• me (ex: per me) pron. ieu
• meal: mèl
• mècres: dimècres
• mèi, mèja, demièi, demèja? : mièg, mèi (tanben emplegat)
• mèidia, meijorn: miègjorn
• mèinuèit: mièjanuèit
• meire/medre: meissonar
• meiriar (se) : mudar d'ostal (del latin 'migrare')
• melh: milh (fr. millet)
• 'melh: al, amb lo
• mèlh(s): mièlhs
• mentre adv. : durant
• meola [m(i)ewla] [miaula]: mesolha, modela, mica (de pan)
• mèque: fig mocat
• merende: repais dels trabalhadors que se manja al mitan de la matinada, vèrs dètz oras, e al mitan de la vesprada cap a quatre oras
• mès adv: mas
• meschaent, a: dolent, a
• mèsma: meteis, -sa
• messatge: vailet, servicial
• miá: amiga (sentimental)
• mialaud : fr. mialan, milan
• mielhs (de) de mai plus, de plus, en otra
• milhard: claufotís de ceriesas
• mimí/niní: nenon
• minjar: manjar
• mioleira: basalt
• mis, blat d'Espanha: blat de las Índias
• mitanièr, a: capmasièr, a
• mòl [mwa]: mica (de pan)
• molet: molin (tanben emplegat)
• molha: fr. endreit tranquil d'una ribièra; luòc ont l'aiga cola tan discretament que pareis dormenta.
• molhard: fr. sorsa d'aiga viva que nais dins los pasquièrs de las montanhas nautas.
• momonejar: fr. marronner; murmurer
• monalha: fr. marmaille
• mòna: monina, monard
• monèira: fr. hanneton
• morralhar (se): se barbolhar, se cobrir (lo cèl)
• morralhar (se): lord, barbolhat; ebri
• morla: socha (tanben)
• moschaud: tavan
• moschon: mostic; moscard
• mosteau m., mosteala: mostela
• mouton: moton
• móuser: mólzer
• muaa: auratge, avèrsa (evolucion de 'mudada')
• muralha: mur
• Nadau f: Nadal m
• narisa, narina: narion
• narma adv cap
• narsa: sanha perilhosa (tanben emplegat)
• nau: nòu (tanben emplegat)
• naular: navigar
• neaula, niola [niwva, niwga] : nèbla (fr. brouillard)
• neaulós: nivolós
• nèbla f. fr. brouillard; brume
• neija, neja: nèu
• nèir(e), a/nièr, a: negre, a
• nèci, nèsci ?? , -a [nèjsi]
• nevier: fr. névé m
• niarma, niun: degun
• nibol : nivol (tanben emplegat?)
• n(i)eus: quitament, e mai
• niula: nivol
• no: nos. fr. noeud
• noche: grosilhièr
• nojalh: nogalh
• nòn [non] : non
• nomar: apelar, sonar qualqu'un
• nosilha: avelanièr
• notza: notz, noga
• nu: nud
• nuech [nuet/në], nueit [nej/neit??] : nuèch, nuèit
• nuòu, -òva: nòu, -òva
• òc-ben [a be/o pe] : òc, reforçat
• òc-plan [a plo/o plo] : òc, reforçat
• ocha: tèrra arabla; cap o chap (d'un baston)
• oire: odre
• omplidar: oblidar
• ónger: assasonar
• ongir: imbiber (vêtement ou une chose). V. embeure
• òra (parlars del Santflorenc): ora
• orange, oranja: irange
• orba lutz (a l') : orizont? (a l'), a nuèit tombada
• òrdi, blat d'òrdi: òrdi (cultivat)
• orfaneau [arfaniaw] : orfanèl
• òrgi, òrge: òrdi (salvatge, 'hordeum sativum')
• òrt de sopar: fr. potager
• òs: nogalh d'un fruch
• pacand: fr. paisan, rustre
• pacha: gauta
• pachard: pardal (fr. moineau)
• padelh: pade, granda cassairòla de còure, padelon
• paga: agaça
• paia: paga (tanben emplegat)
• paiun [payun/payün] adv: cap
• palòt: bola de nèu
• pamola, paumola: palmola (hordeum disticum)
• panar: eissugar (Velai ; raubar
• paora: paur (tanben emplegat)
• papach-ros [pApa-ros] : pit-rog
• papas: fr. bouillie
• paraplur [paraple] : paracasuda
• parelh: coble (de personas)
• parjada: tropèl
• parlicada: discors
• parpalhòla: galineta, coccinella
• parpalhon: vagina
• parpand: charraire. fr. bavard
• partre: partir
• passa-fin : tras que fin, tras qu'adreit
• pastanada, pastanaia/pastenaia, pastanalha: carròta
• pasturau: pasquièr?. fr. âturage ?
• patais: patés. fr. patois
• patifaci : fr. tracas et mouvement que se donnent les femmes auprès des accouchées
• patirança: dificultat
• patolhar: fr. patauger; manier salement
• pauchar: esclafar
• pauva(r): pausa(r) (tanben emplegat); repaus(ar)
• pavor: paor (tanben emplegat)
• pebrada: farigola
• pechier, bichier: fr. cruche
• peson: fr. piéton, pion (échecs); anc. fantassin
• pèiranèira: v. mioleira
• peireir: peirièra
• pèis: fr. pis
• pelandràs, -assa: persona giganta
• pelaud: paisan, òme pesuc d'esperit e de còs, maladrech o bèl e galhard
• pelauda: femna bèla e galharda
• pelh: pel (per+lo)
• pelhisa: v. clujada
• pelhon: chiffon, bout de tissu
• penable: fr. pénible
• pendents m. pl: fr. boucles d'oreilles
• pendre v. : penjar
• penna: genest, ginèsta (tanben emplegats)
• pennar: s'aparar a cops de pè
• pereir: perièr
• permenar, espermenar (se) : passejar (se)
• persèc, persège, persèja, pèrsia: persèga
• pesason: fondacion
• peschador, -oira: vivièr
• petaçar (se) : fig. fr. (se) réconcilier
• petaçatge: fig. fr. réconciliation
• petaraba: fr. pétoire
• petarda: fusilh
• petarela: fr. arbousier
• petarèlh: petaron (ciclomotor)
• petaret: fr. silène enflé, carnillet; petaire (que peta sovent)
• pete: embriac
• peteròla: veissiga
• petòra: embriac
• piauça: pic (otís)
• pibla f., pibola, pibona: pibol (tanben emplegat) (pibol: fr. peuplier noir)
• piei adv: piri
• pingar, (a)pincar: plantar, dreçar
• picgralh [pingralh] : picòt, picvèrd
• pinambor: topinambor
• pinhàs: fr. grappe
• pitre-roge: v. papach-ros
• plaçar: adesar, rengar
• planc: fr. plancher
• planesa: platèu de ròca volcanica
• planhir/plànger: racar, regretar
• plaseir: plaser
• plond: prigond
• plonjon/planjon (planchon??) : fr. meule de gerbes
• plòva: pluèja
• plueia, pluèia, plueja [ploedso] (Murat, Sant Flor, Chaldasaigas) : pluèja
• plueure: plòure. Plueu a plastre/còrda : plòu a coa d'ase
• point, -a, pont, -a : ponch(-a), punt(-a)
• polai: nogal
• pom, pòm m. [pwon] : poma
• pòmpa, pompa: tarta (de pomas o de trifolas); fr. béret
• pompir: marcar lo pas, fretar los pès sul palhasson
• pompira: patana
• pompon: fr. gâteau
• poncon: tonèl
• ponhança: estrés
• ponhar: estressar
• ponhós: estressant
• ponht(-a): ponch(-a), punt(-a)
• pònt: pont
• pòrc d'Índia: pòrc marin
• pòrc fresc: lard
• porra de París: fr. cive d'Angleterre
• porrat, pòrri, porrada: pòrre
• porreta: ceboleta
• portalon: fr. loquet
• posin: poleton
• postiau [puesiaw]: fr. échalas
• potaròl : campanhòl
• poton, potona: fr. cruche
• poumon: paumon (tanben emplegat)
• prangièira, prangeira, pranhièira: après-mèidia
• prèiche: presic
• promeir, pormèir: primièr
• prossegier, pressegier ??: perseguièr
• prun: prunièr
• pudina: pudesina
• puech [puet/put/puë], puei/puèi: puèch, puèi
• pueissas adv. [pësa] : puèi
• putafinar: eliminar pauc cha pauc
• quan, -a, quanh, -nha: quin, -a
• quantben: quant
• quarteir (a " de): còsta de, prèp de
• quatrejar: galopar
• quauchaus: quicòm
• quaucòm: quicòm (tanben s'emplega)
• quena: fr. guibolle (camba)
• quialar: cridar d'una veu aguda
• quilhar: fr. glisser
• quinçon: pinçon
• raba, rabeta: fr. rave
• raba-chaul: fr. chou-rave
• racina: carròta
• radiç, rafe: rave
• rafanèl: fr. raumàs (tanben emplegat)
• raian: corrent d'un ribièra
• rainaud: mandra
• rama: fr. fane; fusta/lenha menuda, brancam
• ramada: avèrsa
• rampalm: bois
• rampanha: epidèmia
• rampon, respon? [ris pu] : bois
• rana: granolha vèrda
• ranc: ròc
• randa, rasa? (a ") adv. : rasís
• randurar: batre la campanha, flanar
• rasa: fr. rigole dans les prés
• rasàs: precipici
• ratavolaja, ratavolaia: ratapenada (tanben emplegat. E tanben:

rata-panada, rata-panata, rata-papanada, rata-paparada, rata-papinada, rata-parpanada, rata-parparata, rata-parpelhada, rata-parpenada, rata-pempenhada, rata-pempinhada, rata-pinhada, rata-penaa, rata-penà, rata-penarda, rata-penauda, rata-perpenada, rata-liada, rata-volada, rata-volusa, grifuda, artiaulada)

• raufelós, -osa: que rauqueja
• recenar: recular
• reclaure: dintrar las bèstias
• recoquet: caganís, enfant vengut long temps aprés los autres
• recurar: recoltar lo mèl
• regde: corrent d'un ribièra
• redebelet: bisaïeul
• reibelet: fr. roitelet
• reinatge: fèsta patronala (oèst de la Nauta Lèira, vòga o vòta dins l’èst del departament)
• reire: rire
• rembaumar: sentir bon
• remolada: maionesa
• remudar: remenar
• ren, ranh: renhon
• repatiar (repastiar?): assadolar, assaciar
• repotet: garron (fr. jambonneau)
• restoble: estobla, fr. chaume
• reta: carrieron en penda
• revirar: renversar
• reviure: fr. regain (segonda èrba d'un prat)
• revolum: torbilhon
• revolumar: torbilhonar
• ribeira: valada
• rigal: papag-ros
• riu: ribeira pichona
• rival, rivau: ribàs, tèrtre en penda al bòrd d'un riu o d'un vaur. Rivatge
• roassar: traïnar, tuar lo temps
• ròc-ferrau : basalt
• rodau: foguièra de la Sant Joan
• rogelhon: rosat (vin)
• rometz, romegàs, romeguiera: romec
• ronhar: romegar
• roquejar: getar de pèiras a qualqu'un
• rossèl, -a: blond,-a; ros, -sa; jaune, -a
• rot,-a: agotat fisicament
• rover: rove (tanben emplegat)
• ruia: rua, carrièra
• sabte, sande (esp. quand es un nom: Lo sabte) : samedi
• sac [sa]
• sacar (se) : s’aprochar, entrar (en sa casa), se metre "me vau sacar elh lèit"
• sacar: vendre
• saile: fr. par-dessus
• saïn [sei] sagin (fr. saindoux)
• saique: quicòm, quauquarrés (tanben emplegats)
• saletz, saleç: sause, salze
• sambuc [sangu]
• sàmplie, sàmplia [shomplie] : simple, simpla, nesci, néscia
• sanha: prat umid ont lo pè s'enfonza de còps, mas sens perilh
• sanlhe: saile fr. pèlerine
• sans adv. : sens (tanben emplegat)
• sap: avet
• sarcinar: sarcir
• sarpelí: fr. surplis (des prêtres)
• sarrabastal(h?): bruch, tampatge, agitacion
• sarrau :??? (des paysans)
• sassic: moments (temps)
• saton : cadenat
• saubida, de: sobte
• saüc [sayu], [so-u] : sabuc
• sauclar: sarclar
• saumas neras: cèl auratjós, perturbacion
• saumeira: fr. saumure
• sautaboc: fr. criquet
• sautar: sortir (parlars de l'oèst)
• sauvagag? [sawbogà]: faire sauvagag: far una taulejada que marca l’achabament d’un ostau o la fin de la fenason; ara es una taulejada de fin d’annada
• se: fr. soi (ex: chas se)
• seauva, seuva: selva
• sebiau, sebiar?: haie, enceinte, cloture
• sègre: fr. suivre. Faire sègre: amener q. avec soi
• seiar, sejar : segar (tanben emplegat)
• sèita: rèssa
• seitar: ressegar
• sela : cadièra (tanben emplegat)
• selha, sega, selh? : segla
• selhon: ferrat de fusta. plòure a selhons: plòure a coa d'ase
• semondre: avertir
• senh: signe a la cara. Taqueta o verruga, "gran de beutat".
• sentida: odorat
• sentinar, sentinejar: flairar, niflar
• sentre: sentir (tanben emplegat)
• ser [sei], sera m. : ser
• serpolet: ferigola
• sèrreu: planàs (geografia)
• sèrvia: resèrva d'aiga
• sescha: fr. massette d'eau, jonc
• si us plai: se vos plai
• sira: nèu; vent NO d'ivèrn portaire de nèu (dins las regions que dison "la nèu" lo vèrbe 'essirar' tracha del vent, dins la region que ditz "la neja" es la quita nèu e s'i ditz "la sira", emai s'es una nevada calma)
• sirar: nevar; far de vent NO d'ivèrn
• sofle: salamandra
• soira f. : lop
• sol (Bassa Auvernha): solelh
• solaç: convèrsa
• solaçar: discutir, conversar
• sole: solelh (tanben emplegat)
• solèdre: vent d'est
• solelh [shu(g)ïl] Salèrn, [shugi], [shugic’h], [suc’hi(c’h)] Sant Flor, [suri], [sugi(r)] Mauriac, [suvi] Velai, [sulé/sulej] Bassa Auvernha: fr. soleil. solelh entrant: oèst
• solier: fr. grenier
• sòm (far ") : faire sòm-sòm
• sòmge: sòmi
• somjar: somiar
• sònha: proteccion
• sonhar: agachar o mirar atentivament, observar; suenhar
• sòpa: sopa
• soparon: ressopet
• sorga: sorsa
• sòrtre: sortir
• sorzir: interpelar; amassar, acampar, recaptar; sasir
• sot f.: estable dels pòrcs
• sot, sotz: sos (s'i ditz tanben)
• soudar, saudar: soldar
• soventar (se), sovenhar (se) : sovenir (se)
• subte/subta (de): sobtan
• sunhar: somiar
• sunhe: sòmi
• tabanàs : persona bèstia
• tabolar: tabas(s)ar (s'i ditz tanben)
• taire (/se), taisar (/se): calar (/se)
• tais-chin: taisson
• tafor: calor umida
• talha: talh, trencha, lesca
• tamblaire, tramble: tremol
• tan: nos de la fusta
• tanbens [tiobés] : tanben
• tànger (se ") : aver un ligam de parentat
• tapèlh: tapadora (fr. couvercle)
• tardivar (se): atardivar, atardar (se)
• tartifle: patata
• tavon: tavan
• tege: sadol, tip
• teirada: fr. alignement
• telh: fr. tilleul
• timpla (timplat?): còp donat a la timpla
• terçon: taure o vedèla de tres ans
• tèrme: tèrtre, bòrd
• tèstanegra: mesenga, capnegre, lardiera testa niera
• tèula brasièra: fr. pierre plate du foyer
• tèule m: padena ambe de traucs per còire las castanhas
• tiula f [tshiwo] Salèrn, [tyiwga] Mauriac: fr. tuile f
• tible, pible?: pibola (tanben emplegat)
• tim: farigola
• tinau: fr. imbécile
• tiraliard: avar
• toalha: fr. nappe; torchon
• toalhon: fr. nappe
• toia: fr. ajonc nain
• tòna: ostalet del campestre
• tonar: tronar (tanben emplegat). 'cò tona: trona
• topin: topinambor; topin
• tossinar: tossir en quintas
• tòst: lèu
• totplen: plan, fòrça. fr. très
• totsitòst franc. (sovent [tushtò/tushtö/teshtwà]: tanlèu (tanben emplegat),còpsec, immediatament
• tranchador: sièta
• tranedre: tròn, tron
• trapissada: fòrta avèrsa
• trauchada: traversada
• travada: fr. plafond
• travèrs [trobers]
• travèrsa: vent d'Oèst, plojal
• tremolaud: tremol
• tremon: tremol
• trepejar: fr. fouler (le sol), marcher sur quelquechose
• tresanar (se): s'impacientar
• trescolar (lo solelh) : se colcar
• trestot: tot, ensemble
• trestots, trestotas: tots, totas; totòm
• trèva: fr. fantome, revenant
• trida: fr. grive
• trifa, trèfa, trèfla, trefòla, trifòla, tripola, trufe m. : trufa (tanben s'i emplèga)
• tròp adv. fòrça, plan, extremament
• trule m. : teule, teula (tanben emplegat)
• tujar: fr. tutoyer
• tusta-barta: nesci
• uergas f.pl.: orgues
• uerge, òrge, òrgi, (u)erdi, breichèia (Liuradés) : òrdi
• ueu: uòu (tanben s'i ditz)
• ugon: V. Chavanhòu
• ulhe, a: sadol, -a, tip, -a
• uvern: nèu (tanben emplegat)
• vacança [baconso]
• vacha [batcho/batzo/vatcha/vatza]
• vachier [batzié]: lo qui fa formatges, es lo superior del 'botelhier'
• vachiera [batziero]: totas las vacas e vedèls que passan l’estiu a la montanha que fa partida d’un domèni
• vaciva [bachibo] : vedèl d’un an
• vagabond [bagabon]
• vailet [bejlet]
• valhant [baillon/balion]: valhant obrièr que trabalha lèu
• vaira [bajron]: velada (luna)
• vaissa: avelanièr
• valor [balor/valor]
• vana: cobertura del lièch
• vapor [bapor/vapor]
• vaque ! : vèni !
• varalh/varolh: tumult
• varena: terrenh granitic, tèrra esterila, landas
• varnichon, -ona : vinhairon, -ona (de St Varnin, patron dels vinhairons)
• veaa, veiaa: causa
• vedel, vedelh, vediau: vedèl
• vèlh/vieu: vièlh
• velhaca: vielhard(a)
• velhar faire: susvelhar
• velhessa: vielhitge
• ven! venhi! : vèni!
• vendre [bendre]
• venemós/venimós [benimos/venimos]: verenós
• ventar [bentà] : fr. vanner le blé (en Naut Auvèrnhe se servisson pas d’un 'van' fr., com en Limanha, mas en laissant caire, de naut, lo blat al vent)
• velh(s): al(s), vèrs lo(s)
• verdier/verdeir/vergeir/vergier: vergièr
• veren: fr. venin; fig. venin, haine, rancune
• verenós, -osa: venimeux
• vergonja [bregongio] (Cantau Sud), vergonha [vergunho](Cantau oèst, nord e èst)
• vernhàs: fr. ormeau
• vernhat: vèrn, vèrnhe. fr. aulne
• vèrs [vès] [vas]: en/a. ex: Vèrs Clarmont
• vertelhonar : se tòrcer de rire
• vèsta: fr. veste. V. Jaca, Borré
• vetz: còp, vegada; A la vetz: de costuma, d'abituda
• vial, -a: vil, -a, lag, -ja
• vialatge, vilatge [bilatzi] : vilatge
• viaus, - a: laid, - a, fr. vilain, -e
• vidalha: peitrina
• viela, viena, velha: vielle (instrument musical)
• vija, vimja, vime: vim (tanben emplegat)
• vilaud: estatjant de la vila (pej.)
• vilent: avar, marrit e lord
• vinalha: sopa de vin
• vinholat: vinhairon
• vint [bin(t)] : fr. vingt
• violon [biulun/viulun] : fr. violon
• viraluelh: guerlhe
• visar: regardar; escrutar; far atencion
• vispada: pluèja subta, de corda durada
• viveda: civada
• vòga, vòta: fèsta patronala
• volam [vulan/bugon] : faucille
• volha: oelha (tanben emplegat)
• v-onta: onta
• vormalh: còp donat a?
• vueidar, voidar? [vwejda]: vuejar
• vuve, -a/veva: vieuse, -sa
• zò, ò: zo, o (article neutre)

Expression de l'ora

Seguís siá lo sistèma catalan-espanhòl: Son las tres, Son las dotze, Es las dètz (http://archives.cantal.fr/ark:/16075/a011338278715bvBPte), siá un sistèma intermediari: A l'entorn de las sèt oras, Vèrs las uèit oras, Quand las tres oras sonèran (exceptat per Es una ora), o lo sistèma general occitan: Cinc oras e detz, Sèis oras manca sèt.

La mèja de v-onze: onze oras e mièja.