1918 : Diferéncia entre lei versions
Linha 70 : | Linha 70 : | ||
==== [[Estònia]] ==== |
==== [[Estònia]] ==== |
||
[[File:EstRcrtPstr1918.jpg|thumb|right|Aficha demandant ais Estonians de prendre leis armas per defendre l'independéncia dau país.]] |
|||
Lo 3 de març, la totalitat d'Estònia foguèt ocupada per l'armada alemanda e lo [[tractat de Brest-Litovsk]] prevesiá lo mantenement d'Estònia au sen de [[Russia]]. Pasmens, lei partisans d'un estat balte unic sota tutèla alemanda s'agitèron e capitèron d'obtenir una modificacion dei clausas de Brest-Litovsk en favor d'una annexion d'Estònia per Alemanha. L'ocupacion alemanda durèt fins a novembre e l'annulacion dau [[tractat de Brest-Litovsk]]. La retirada alemanda entraïnèt de pilhatges importants. Pasmens, lei germanofons gardèron lo poder e executèron aperaquí {{formatnum:2000}} bolchevics e nacionalistas estonians per assegurar sa posicion. Fondèron un Conseu Nacionau (Landesrat) que prepausèt a l'emperaire [[Guilhèm II d'Alemanha|Guilhèm II]] de crear un grand ducat reunissent la totalitat dei país baltas. Dins aquò, aqueu projècte mau capitèt en causa de l'afondrament alemand a la fin de l'annada. Lei germanofons deguèron alora abandonar lo poder e lo laissar ai nacionalistas estonians de [[Konstantin Päts]]. Una guèrra civila acomencèt alora entre nacionalistas estonians, milicians germanofons dau sud e bolchevics situats a l'èst. |
Lo 3 de març, la totalitat d'Estònia foguèt ocupada per l'armada alemanda e lo [[tractat de Brest-Litovsk]] prevesiá lo mantenement d'Estònia au sen de [[Russia]]. Pasmens, lei partisans d'un estat balte unic sota tutèla alemanda s'agitèron e capitèron d'obtenir una modificacion dei clausas de Brest-Litovsk en favor d'una annexion d'Estònia per Alemanha. L'ocupacion alemanda durèt fins a novembre e l'annulacion dau [[tractat de Brest-Litovsk]]. La retirada alemanda entraïnèt de pilhatges importants. Pasmens, lei germanofons gardèron lo poder e executèron aperaquí {{formatnum:2000}} bolchevics e nacionalistas estonians per assegurar sa posicion. Fondèron un Conseu Nacionau (Landesrat) que prepausèt a l'emperaire [[Guilhèm II d'Alemanha|Guilhèm II]] de crear un grand ducat reunissent la totalitat dei país baltas. Dins aquò, aqueu projècte mau capitèt en causa de l'afondrament alemand a la fin de l'annada. Lei germanofons deguèron alora abandonar lo poder e lo laissar ai nacionalistas estonians de [[Konstantin Päts]]. Una guèrra civila acomencèt alora entre nacionalistas estonians, milicians germanofons dau sud e bolchevics situats a l'èst. |
Version del 1 genièr de 2015 a 21.58
1918
| |
---|---|
Ans : 1915 1916 1917 1918 1919 1920 1921 Decennis : Cronologia mesadièra : Cronologias tematicas : Autres calendièrs : |
Aquesta pagina concernís l'an 1918 del calendièr gregorian.
Eveniments
Occitània
França
Perseguida e fin de la Premiera Guèrra Mondiala sus divèrsei frònts :
- sus lo frònt de l'Oèst, la fin de la participacion russa au conflicte permetèt ais Alemands de mandar de renfòrç importants. A la fin de la prima, mai d'una ofensiva obligiguèt lei Francés e lei Britanics de recular lòng dau frònt, especialament dins lo sector de Marne (Segonda batalha de Marna, 27 de mai - 6 d'aost) e dins la region d'Amians. Pasmens, leis Aliats capitèron de tenir lo frònt fins a l'arribada dau còrs expedicionari estatsunidenc que permetèt de donar un avantatge numeric decisiu a l'Entenduda. Lo 8 d'aost es generalament considerat coma lo jorn decisiu de la desfacha alemanda car totei leis atacas acomençadas dins la jornada mau capitèron totalament. Puei, acomencèron una tiera de còntra-ofensivas aliadas qu'entraïnèron lo recul progressiu deis Alemands vèrs l'èst. Conjugat ambé lei victòrias aliadas sus leis autrei frònts, aquò obligiguèt leis Alemands de demandar un armistici que foguèt signat lo 11 de novembre marcant la fin de la guèrra.
- sus lo frònt italian, participacion dau còrs expedicionari francés a l'ofensiva generala deis Italians que capitèron d'intrar en Àustria-Ongria.
- sus lo frònt balcanic, lei Francosèrbes dirigits per lo generau Franchet d'Espèrey capitèron de rompre lo frònt bulgar a la batalha de Dobro Pole (14-19 de setembre). L'armada bulgara s'afondrèt alora totalament en causa d'un nombre important de desercions e Bulgaria demandèt un armistici lo 26 de setembre. Son armada, que representava una fòrça de 25-30 divisions alemandas, foguèt eliminada de la guèrra e leis Alemands poguèron mandar solament 7 divisions per la remplaçar. Aquò laissèt quasi liure lo flanc èst d'Àustria-Ongria e lo flanc oèst de l'Empèri Otoman. En consequéncia, aqueleis estats foguèron rapidament obligits de demandar a son torn un armistici — subretot qu'èran en parallèl durament desfachs per leis Italians e lei Britanics.
Lei condicions de l'armistici permetèron a França de reconquistar lei regions d'Alsàcia-Lorena perdudas en 1871 e d'ocupar una partida d'Alemanha. França foguèt tanben designat per acuelhir lei conferéncias de patz destinada a reglar la Premiera Guèrra Mondiala. Dins aquò, lo país èra afeblit maugrat sa victòria en causa de la destruccion de la màger part dei regions dau nòrd-èst de son territòri e d'un dèute important. Lei pèrdas umanas (1,7 milions de militars ò de civius tuats siá 4,29% de la populacion e 4,3 milions de bleçats) èran tanben un problema grèu qu'anava aver de consequéncias importantas sus la politica francesa de l'entre doas guèrras.
De mai, au començament d'octòbre, l'arribada de l'epidemia de gripa espanhòla en França dempuei lo territòri estatsunidenc aumentèt lo nombre de mòrts. D'efèct, l'epidemia durèt fins a 1919 e tuèt aperaquí 408 000 personas. En causa de la guèrra, l'importància e lo perilh de la malautiá foguèron gardats secrèts per lo govèrn, çò qu'agravèt l'epidemia. De mai, en causa dei movements de tropas, la gripa ganhèt lei país vesins tre la mitat dau mes e Alemanha au començament de novembre.
Euròpa
Alemanha
Perseguida e fin de la Premiera Guèrra Mondiala que s'acabèt per una desfacha alemanda e per l'afondrament dau regime imperiau instaurat en 1871 :
- sus lo frònt de l'Èst onte l'afondrament rus contunièt. Aquò permetèt ais Alemands, ais Austrians e ais Ongrés d'avançar vèrs l'èst e d'impausar de condicions duras au govèrn bolchevic qu'èra au poder dempuei novembre de 1917 (Tractat de Brest-Litovsk signat lo 3 de març). De mai, aquela victòria permetèt a l'Estat Major Alemand d'orientar una partida de sei fòrças orientalas vèrs lo frònt de l'Oèst.
- sus lo frònt de l'Oèst onte se debanèt lei batalhas decisivas de la guèrra. Après sa victòria a l'Èst, l'armada alemanda assaièt de rompre leis armadas francobritanicas. A la prima, d'ofensivas alemandas rompèron lei linhas aliadas mai mau capitèron d'anientar lei fòrças de l'Entenduda qu'èran a esperar l'arribada dau còrs expedicionari estatsunidenc. Aquela arribada aguèt luòc d'un biais progressiu e permetèt de donar ais Aliats un avantatge numeric decisiu. Dins lo corrent de l'estiu, una novèla ofensiva d'amplor d'Alemanha s'acabèt per una desfacha a la segonda batalha de Marne (15-20 de julhet). Puei, a partir dau 8 d'aost, lei còntra-ofensivas aliadas acomencèron e l'armada alemanda deguèt pauc a pauc se retirar vèrs son territòri.
- sus lo frònt balcanic, lei Francosèrbes capitèron de rompre lei linhas germanobulgaras a la batalha de Dobro Pole (14-19 de setembre). Bulgaria, que sa populacion e sei soudats èran lassats per quatre annadas de guèrra, se retirèt dau conflicte (26 de setembre). Aquò entraïnèt tanben la represa de la guèrra per Romania. Sus lo frònt sud-èst, leis Alemands avián d'ara endavant pas pron de divisions per curbir la region e foguèron obligits de se retirar en direccion de son país.
- sus lo frònt italian, lei soudats alemands conoguèron una situacion similara. D'efèct, l'agitacion revolucionària austriana entraïnèt l'afondrament de l'armada austro-ongresa qu'èra en mai d'aquò minada per de pèrdas catastroficas dempuei l'acomençament de la guèrra. Lei desfachas de Piave (10-25 de junh) e de Vittorio Veneto (24 d'octòbre - 3 de novembre) que s'acabèron per la pèrda de 280 000 òmes suplementaris precipitèron la desfacha finala. Lo 4 de novembre, Àustria-Ongria signèt un armistici e acceptèt de dissòuvre son armada — plusors unitats avián pas esperat aquel òrdre per se dispersar totalament — laissant lo flanc sud d'Alemanha sota la menaça d'una ataca aliada.
Menaçat per l'afondrament de seis aliats, lo govèrn alemand assaièt de negociar un retorn au statu quo ante bellum entraïnant l'afondrament dau morau dei soudats e dau regime. En novembre, de revòutas e de mutinariás entraïnèron la fugida dau kaiser ai País Bas e l'instauracion d'un govèrn republican que signèt un armistici ambé leis Aliats lo 11 de novembre. Lo tèxte èra la consequéncia de la desfacha militara alemanda. Pasmens, la màger part dei fòrças alemandas avián gardat sa combativitat e son organizacion en despiech dei desfachas infligidas per leis Aliats. Ansin, nasquèt lo mite de la traïson de l'armada per lei revolucionaris e lei republicans alemands qu'anava tenir un ròtle important durant lo periòde de la Republica de Weimar.
Lei condicions d'armistici foguèron la desmobilizacion de la màger part de l'armada, lo liurament de la màger part deis armaments pesucs e l'abandon de certanei regions frontalieras, especialament Alsàcia-Lorena reconquistada per França. Dins lei regions orientalas, Polonha èra a se revòutar e a reconquistar son independéncia. En cinc annadas de guèrra, Alemanha aviá perdut 2,46 milions de militars e de civius (3,8% de sa populacion de 1914) e la gripa espanhòla faguèt son aparicion dins lo país en novembre. La malautiá i demorèt fins a l'annada seguenta e faguèt de centenaus de milièrs de mòrts. Sus lo territòri alemand eu meme, divèrsei movements revolucionaris mai ò mens radicaus ò moderats assaiavan de prendre lo poder e lo país finiguèt l'annada dins lo caòs.
Àustria
Proclamacion de la Republica d'Àustria Alemanda lo 12 de novembre après l'abandon dau poder per l'emperaire Carles. Lo país novèu assaièt d'èsser integrat au sen d'Alemanha (11 de novembre) e revendiquèt totei lei regions poblats d'Alemands de l'anciana partida austrian de l'Empèri (22 de novembre). Pasmens, franc dau còr germanofon d'Àustria, poguèt pas s'opausar ai revendicacions territòrialas d'Itàlia, d'Iogoslavia e de Checoslovaquia. De mai, lo caòs politic a Berlin empachèt sa reünion amb Alemanha (idèa que començava tanben de suscitar l'oposicion deis autrei venceires, especialament de França).
Àustria-Ongria
Perseguida e fin de la Premiera Guèrra Mondiala que s'acabèt per una desfacha alemanda e per l'afondrament dau regime imperiau instaurat en 1871 :
- sus lo frònt de l'Èst onte l'afondrament rus contunièt. Aquò permetèt ais Alemands, ais Austrians e ais Ongrés d'avançar vèrs l'èst e d'impausar de condicions duras au govèrn bolchevic qu'èra au poder dempuei novembre de 1917 (Tractat de Brest-Litovsk signat lo 3 de març). De mai, aquela victòria permetèt a l'Estat Major Alemand d'orientar una partida de sei fòrças orientalas vèrs lo frònt de l'Oèst. Pasmens, l'arribada dau còrs expedicionari estatsunidenc donèt un avantatge numeric ais Aliats e permetèt ai Francés e ai Britanics de mandar de tropas suplementàrias sus leis autrei frònts.
- sus lo frònt italian, l'armada austro-ongresa conoguèt una annada catastrofica ambé lei esfachas de Piave (10-25 de junh) e de Vittorio Veneto (24 d'octòbre - 3 de novembre) que s'acabèron per la pèrda de 280 000 òmes. Aquò precipitèt l'afondrament dau regime imperiau e de l'Empèri d'Àustria-Ongria. Checoslovaquia declarèt son independéncia lo 28 d'octòbre, Croàcia lo 29 e Ongria lo 31. En novembre, lei regions polonesas se revoutèron.
Après l'afondrament austrian sus lo frònt italian, lo govèrn austrian signèt l'armistici de Villa Giusti (4 de novembre) que marquèt la fin de la guèrra per l'Empèri. Foguèt obligit de dissòuvre son armada — una partida deis unitats non austrianas avián ja començat de se dispersar ò d'obeïr ai sieunas autoritats nacionalas — e lo 12 de novembre, l'emperaire Carles (1916-1918) abandonèt lo poder. Aquò marquèt la disparicion d'Àustria-Ongria.
Belgica
Perseguida e fin de la Premiera Guèrra Mondiala. L'armada bèlga contunièt de participar ai combats sus lo frònt de l'Oèst onte foguèt esparnhat per leis ofensivas alemandas de la prima e de l'estiu. Puei, participèt a la liberacion de son país. A respèct deis autrei participants a la guèrra, Belgica aviá perdut « solament » 1,4% de sa populacion (105 000 mòrts sus una populacion de 7,4 milions en 1914) mai una partida importanta de son territòri èra estada destrucha per lei combats.
Bulgaria
Perseguida e fin de la Premiera Guèrra Mondiala ambé l'afondrament de la volontat de la populacion de contuniar lo conflicte. D'efèct, per perseguir son esfòrç de guèrra, Bulgaria deviá mobilizar de ressorsas umanas e militaras desrasonablas en comparason de sei capacitats e la populacion èra fòrça lassa. Ansin, en junh, la novèla de la victòria deis Empèris Centraus còntra Russia e Romania suscitèt ges de regaudiments. Au contrari, leis abitants foguèron maucontents de la perseguida dei combats dins lei Balcans. Au sen de l'armada, lo morau èra tanben feble e lei desercions se multiplicavan car lei soudats entendián de rumors inquietantas a prepaus de la vida de sei famihas. Ansin, lei fòrças bulgaras s'afondrèron a la batalha de Dobro Pole (14-19 de setembre) e lo país se retirèt de la guèrra lo 26 de setembre. Per sauvar la monarquia menaçada per de movements revolucionaris, lo tsar Ferrand abdiquèt en favor de son fiu Boris III (3 d'octòbre) que s'èra opausat a l'intrada en guèrra bulgara en 1915. De 1915 a 1918, 187 500 Bulgars èran mòrts siá 3,4% de la populacion de 1914 (e 152 000 militars èran estats bleçats).
Checoslovaquia
Aprofichant l'afondrament d'Àustria-Ongria e lo sostèn diplomatic deis Aliats, especialament de Washington, Checoslovaquia proclamèt son independéncia lo 28 d'octòbre. Lo principi d'un estat gropant Boèmia e Eslovaquia foguèt confirmat dos jorns pus tard e lo 14 de novembre, lo país novèu chausiguèt de venir una republica. Tomáš Masaryk ne'n venguèt president e Karel Kramář cap dau govèrn.
Danemarc
Independéncia d'Islàndia que venguèt un reiaume independent (1èr de decembre). Son sobeiran demorèt lo rèi de Danemarc segon un sistèma d'union personala entre lei dos reiaumes.
Estònia
Lo 3 de març, la totalitat d'Estònia foguèt ocupada per l'armada alemanda e lo tractat de Brest-Litovsk prevesiá lo mantenement d'Estònia au sen de Russia. Pasmens, lei partisans d'un estat balte unic sota tutèla alemanda s'agitèron e capitèron d'obtenir una modificacion dei clausas de Brest-Litovsk en favor d'una annexion d'Estònia per Alemanha. L'ocupacion alemanda durèt fins a novembre e l'annulacion dau tractat de Brest-Litovsk. La retirada alemanda entraïnèt de pilhatges importants. Pasmens, lei germanofons gardèron lo poder e executèron aperaquí 2 000 bolchevics e nacionalistas estonians per assegurar sa posicion. Fondèron un Conseu Nacionau (Landesrat) que prepausèt a l'emperaire Guilhèm II de crear un grand ducat reunissent la totalitat dei país baltas. Dins aquò, aqueu projècte mau capitèt en causa de l'afondrament alemand a la fin de l'annada. Lei germanofons deguèron alora abandonar lo poder e lo laissar ai nacionalistas estonians de Konstantin Päts. Una guèrra civila acomencèt alora entre nacionalistas estonians, milicians germanofons dau sud e bolchevics situats a l'èst.
Finlàndia
Georgia
Grècia
Iogoslavia
Islàndia
Independéncia d'Islàndia que venguèt un reiaume independent (1èr de decembre). Son sobeiran demorèt lo rèi de Danemarc segon un sistèma d'union personala entre lei dos reiaumes.
Itàlia
Letònia
Lituània
Ongria
Montenegro
Perseguida de la Premiera Guèrra Mondiala e participacion de l'armada de Montenegro a la victòria aliada sus lo frònt balcanic. Pasmens, lo reiaume passèt sota lo contraròtle de Serbia e foguèt integrat au Reiaume d'Iogoslavia que se formèt a la fin de l'annada. Montenegro perdiguèt son independéncia fins a 2006 mai gardèt una autonòmia importanta.
Empèri Otoman
Polonha
Lo 3 de novembre, proclamacion de son independéncia per l'anciana partida russa de Polonha. Gràcias a l'afondrament d'Alemanha e d'Àustria-Ongria dins lo corrent d'octòbre-novembre, aquò foguèt completat lo 11 de novembre per la proclamacion d'independéncia deis autrei regions polonesas, çò que marquèt la restauracion d'aquel estat 123 ans après sa disparicion en 1795. Pasmens, lo traçat de sei frontieras èra totalament fosc e lo país fisèt a Józef Piłsudski l'organizacion de fòrças armadas per defendre l'independéncia e conquistar l'ensems dei territòris revendicats per lei Polonés (11 de novembre) avans de lo nomar cap de l'Estat (14 de novembre). A l'èst, de combats — encara limitats mai qu'anavan se generalizar rapidament — acomencèron còntra l'Armada Roja Sovietica.
Portugal
Reiaume Unit
Romania
Russia
Serbia
Ucraïna
Africa
Libèria
En guèrra — sensa intencion vertadiera de participar ai combats — còntra Alemanha dempuei lo 5 de mai de 1917 per melhorar sei relacions ambé leis Estats Units d'America, Libèria foguèt atacat per un sosmarin alemand lo 10 d'abriu. Lo naviri menèt una incursion dins lo pòrt de Monròvia onte destruguèt aisament l'unic naviri de la marina dau país e bombardèt la capitala per i destrurre leis estacions de ràdio e de telegraf.
America
Estats Units d'America
Arts
Sciéncias e tecnicas
Armament
Dins l'encastre de la Premiera Guèrra Mondiala e de la recèrca d'armaments novèus, de progrès importants foguèron realizats dins lo corrent de l'annada :
- invencion dau premier canon anticarri per l'armada alemanda que modifiquèt de canons de velocitat auta per rompre lei blindatges dei carris aliats.
- desvolopament e intrada en servici dau premier veïcul de transpòrt de tropas (lo Mark IX britanic). Pasmens, l'utilizacion d'un tau veïcul demorèt limitada fins a la Segonda Guèrra Mondiala.
Economia
Naissenças
- 15 de genièr - João Baptista Figueiredo, president de Brasil (m.1999).
- 15 de genièr - Gamal Abdel Nasser, president d'Egipte (m.1970).
Decèsses
Prèmi Nobel
- Prèmi Nobel de Fisica :
- Prèmi Nobel de Quimia :
- Prèmi Nobel de Fisiologia o Medecina :
- Prèmi Nobel de Literatura :
- Prèmi Nobel de la Patz :