Caçaire-culheire : Diferéncia entre lei versions

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Contengut suprimit Contengut apondut
Occitanialibera (discussion | contribucions)
amelhorament9
Jiròni (discussion | contribucions)
Cap resum de modificació
Linha 7 : Linha 7 :
'''Contenguts'''
'''Contenguts'''


1. Evidències arqueologiques
==Evidències arqueologiques==

2. Caracteristiques comunes
2.1 Abitat e poblason
2.2 Estructures socials e economiques
3. Variabilitat

4. Perspectives modernes e revisionistes

5. Ameriques

6. Tà véder tamben
6.1 Grops e societats
6.2 Movements socials
7. Referències

8. Tà léger més

9. Pàgines web

'''1. Evidències arqueologiques'''


Pendent es annadas de 1950, Louis Binford suggeriguèc qu'es umans ancians auien eth sòn minjar hènt de carronhièrs e pas caçant (4). Es umans ancians deth Baish [[Paleolitic]] demoraven en bòsqui e tèrres damb força arbes e açò'ls permetiá cuélher crustacis, ueus, notzes e fruta ath delà de carronhejar. Mès que tuar animals grani tà auer minjar utilizaven es uassades des animals mòrts per predators o es qu'auien mòrt per causes naturals. (5)
Pendent es annadas de 1950, Louis Binford suggeriguèc qu'es umans ancians auien eth sòn minjar hènt de carronhièrs e pas caçant (4). Es umans ancians deth Baish [[Paleolitic]] demoraven en bòsqui e tèrres damb força arbes e açò'ls permetiá cuélher crustacis, ueus, notzes e fruta ath delà de carronhejar. Mès que tuar animals grani tà auer minjar utilizaven es uassades des animals mòrts per predators o es qu'auien mòrt per causes naturals. (5)
Linha 49 : Linha 29 :
Fin finau, era umanitat cambiéc pera agricultura e es pauques cultures de caçaires-culheires contemporanèus demoren en airaus pas utils tàra agricultura. Es arqueològs an evidencies coma es utís de pèira tà compréner es activitats des caçaires-culheires includint era mobilitat (9).
Fin finau, era umanitat cambiéc pera agricultura e es pauques cultures de caçaires-culheires contemporanèus demoren en airaus pas utils tàra agricultura. Es arqueològs an evidencies coma es utís de pèira tà compréner es activitats des caçaires-culheires includint era mobilitat (9).


'''2. Caracteristiques comunes'''
==Caracteristiques comunes==


'''2.1 Abitat e poblason'''
===Abitat e poblason===


Es assetades de caçaires-culheires poden éster permanents, temporals o ambdús, segontes era mobilitat dera comunautat. Es comunautats mobils tipiques bastissen refugis utilizant materials tà bastir temporals o utilizen refugis d'arroca naturals on se pòt.
Es assetades de caçaires-culheires poden éster permanents, temporals o ambdús, segontes era mobilitat dera comunautat. Es comunautats mobils tipiques bastissen refugis utilizant materials tà bastir temporals o utilizen refugis d'arroca naturals on se pòt.


'''2.2 Estructures socials e economiques'''
===Estructures socials e economiques===


Es caçaires-culheires an un ''ethos ''social egalitaire. Totun, es colonies de caçaires-culheires (per esemple aqueri que demoren ena costa deth nòrd-oèst d'[[America del Nòrd]]) son ua excepcion. Gaireben toti es caçaires-culheires africans son egalitaires e es hemnes an tant de poder coma es òmes (10).
Es caçaires-culheires an un ''ethos ''social egalitaire. Totun, es colonies de caçaires-culheires (per esemple aqueri que demoren ena costa deth nòrd-oèst d'[[America del Nòrd]]) son ua excepcion. Gaireben toti es caçaires-culheires africans son egalitaires e es hemnes an tant de poder coma es òmes (10).
Linha 83 : Linha 63 :
Ua recerca hèta recentaments arremerca qu'era sua esperança de vida ei, susprenentments plan alta (29). Er intercambi mutu de hònts (p.e. carn caçada) ei important en eth sistema economic des societats de caçaires-culheires (19). Ath delà, aguestes societats poden éster descrites coma ues que víuen dera economia des ''regals''.
Ua recerca hèta recentaments arremerca qu'era sua esperança de vida ei, susprenentments plan alta (29). Er intercambi mutu de hònts (p.e. carn caçada) ei important en eth sistema economic des societats de caçaires-culheires (19). Ath delà, aguestes societats poden éster descrites coma ues que víuen dera economia des ''regals''.


'''Variabilitat'''
==Variabilitat==


Es societats de caçaires-culheires an ua grana variabiliat segontes era zona climatica e son accés as estructures socials e tecnologiques.
Es societats de caçaires-culheires an ua grana variabiliat segontes era zona climatica e son accés as estructures socials e tecnologiques.
Linha 93 : Linha 73 :
Era transicion deth mond des caçaires-culheires entàra ua societat agricultora se pòt hèr per mès d'ua dralha. S'a confermat qu'es caçaires-culheires an ua estrategia d'adaptacion que pòt tornar a éster utilizada se n'an de besònh quan es cambis environamentals causen un stress tà auer minjar sus es agricultors (32). De hèt, qu'ei encara malaisit de diboishar ua linha clara demest es societats agricultores e es de caçaires-culheires, especiauments des der espandiment dera agricultura que amiéc a ua difusion cultural viuída pendent es darrèrs 10.000 annadas. aguest pont de vista antropològic a pas cambiat des des annadas de 1960.
Era transicion deth mond des caçaires-culheires entàra ua societat agricultora se pòt hèr per mès d'ua dralha. S'a confermat qu'es caçaires-culheires an ua estrategia d'adaptacion que pòt tornar a éster utilizada se n'an de besònh quan es cambis environamentals causen un stress tà auer minjar sus es agricultors (32). De hèt, qu'ei encara malaisit de diboishar ua linha clara demest es societats agricultores e es de caçaires-culheires, especiauments des der espandiment dera agricultura que amiéc a ua difusion cultural viuída pendent es darrèrs 10.000 annadas. aguest pont de vista antropològic a pas cambiat des des annadas de 1960.


'''Perspectives modernes e revisionistes'''
==Perspectives modernes e revisionistes==


Pendent es annades 80 ua petita part mès significatiua des antropològs e arqueològs sajaren de demostrar qu'es grops contemporanèus aperats caçaires-culheires an pas, ena majoritat des còps, ua istòria contunhada de caça e cerca e que an plan de còps es sòns ancessors qu'èren agricultors o pastors butats entàra airaus marginals coma resultat de migracions, explotacion economica i/o conflictes violents. Eth resultats d'açò ei que i a ua interaccion complessa demest caçaires-culheires e non caçaires pendent milenats.
Pendent es annades 80 ua petita part mès significatiua des antropològs e arqueològs sajaren de demostrar qu'es grops contemporanèus aperats caçaires-culheires an pas, ena majoritat des còps, ua istòria contunhada de caça e cerca e que an plan de còps es sòns ancessors qu'èren agricultors o pastors butats entàra airaus marginals coma resultat de migracions, explotacion economica i/o conflictes violents. Eth resultats d'açò ei que i a ua interaccion complessa demest caçaires-culheires e non caçaires pendent milenats.
==Ameriques==

==Tà véder tamben==
===Grops e societats===
===Movements socials===
==Referències==
==Tà léger més==
==Pàgines web==

Version del 24 novembre de 2014 a 11.40

Ua societat caçaire-culheire ei ua societat nomàda ena qual era majoritat deth minjar o tot ei gahat de plantes e animals e açò ei disparièr des societats agricultores que depenen d'espècies domesticades. Es antropològs an arremercat qu'eth terme cercaire (1) ei mès adequat tà descríuer era hònt de minjar predominant tà plan de grops non agricultors: cuélher ei ua hònt de minjar plan mès importanta que no pas caçar tàra majoritat de societats non agricultores segontes Richard Borshay Lee.

Cercar(2) a sigut, de tostemps, era mès ancestral manèra de subervíuer d'Homo. Coma ditz era Enciclopedia de Cambridge de Caçaires-Culheires: " caçar e cuélher siguec era prumèra adaptacion qu'aguèc era umanitat e tamben era qu'aguèc mès escaduda pr'amor qu'ocupèc eth 90% dera istòria dera umanitat".

Enquia hè 12.000 annadas, toti es umans demorauen atau (3). Quan i aguèc era invencion dera agricultura, es caçaires-culheires sigueren desplaçats per pastors o grangièrs e plan d'eres an coma suplement, de còps e d'una manèra estesiva, es sòns activitats de cercaires damb animals de bòria.

Fichièr:Neanderthals - Artist's rendition of Earth approximately 60,000 years ago.jpg
Eth genre Homo a sigut caçaire-culheire de stostemps e sonque a cambiat de manèra de demorar damb era agricultura

Contenguts

Evidències arqueologiques

Pendent es annadas de 1950, Louis Binford suggeriguèc qu'es umans ancians auien eth sòn minjar hènt de carronhièrs e pas caçant (4). Es umans ancians deth Baish Paleolitic demoraven en bòsqui e tèrres damb força arbes e açò'ls permetiá cuélher crustacis, ueus, notzes e fruta ath delà de carronhejar. Mès que tuar animals grani tà auer minjar utilizaven es uassades des animals mòrts per predators o es qu'auien mòrt per causes naturals. (5)

Segontes era ipotesi dera corrida de durada, córrer longues distàncies coma quan es caça ei ua metoda encara utilizada per quauques caçaires-culheires aué e siguec era força evolutiua qu'amièc ena evolucion a arténher quauques caracteristiques umanes (aguesta ipotesi contraditz pas era ipotesi des carronhièrs: ambdús estrategies poden auer sigut utilizades de còp i alternatiuaments.

Caçar e cuélher siguec, de segur, era estrategia de sosistencia utilizada pes societats umanes hè 1.8 milions d'annadas per Homo erectus e tamben des deth neishement d'Homo sapiens hè ues 200.000 annadas. Siguec era soleta manèra de subervíuer enquia era dintrada en eth Mesolitic hé 10.000 annadas e dempús siguec remplaçada sonque graduauments damb er espandiment dera Revolucion Neolitica.

Ena transicion demest eth Miei e eth Paleolitic Superior, hè 80.000 a 70.000 annadas, diuersi grops de caçaires-culheires començaren tà especializar-se e se concentraren en caçar ua selleccion petita de cèrvis (mès que non pas auien caçat auans) e començaren tamben a cuélher ua petita selleccion de minjar.

Aguesta especializacion deth trabalh tamben amièc a crear naus utís coma es rets de pescar e es arpons d'uassi e es gafets (6). Era transicion entàra eth seguent periode neolitic ei descrit per un desvolopament sens precendents de diuerses practiques agricultores. Era agricultura s'originèc e espandiguèc en airaus desparièrs includint eth Proche Orient, Asia, Mesoamerica e tamben en es Andes en ua epoca tan anciana coma hè 12.000 annadas.

Plantar en es bòsqui siguec tamben un sistema de produccion de minjar en diuerses parts deth mond pendent aguest periode. Es jardins salvatges aueren eth sòn origen pendent es temps preïstorics ath cant des arrius, enes selves e en es tudons enes regions damb monsons. Pendent eth proces gradual de conquistar er environament mès proche pes familhes se descurbigueren naues espècies d'arbes e de vinha que sigueren protegides e plantades mentres que es espècies non utilas sigueren eliminades. Tamben sigueren escolhides e sellecionades diuerses espècies estrangiéres e includides en es naus jardins (7).

Damb era agricultura er òme sellecionèc ues espècies e n'eliminèc d'autes. Es caçaires-culheires començaren a declinar graduauments.

Diuersi grops contunharen era sua vida coma caçaires-culheires. Totun, començaren a declinar pera pression des agricultors e des comunautats de pastors. Plan d'eri demorauen en regions desertiques o en bòsqui tropicals. Airaus qu'auans èren des caçaires-culheires adara èren - e encara son - conquistades per colonies d'agricultors. Pendent aguesta competicion pera utilizacion dera tèrra, es societats de caçaires-culheires s'adaptaren a naues practiques o migraren entàra naus airaus.

Segontes açò, Jared Diamond conferma ua arreduccion dera capacitat d'auer minjar salvatge, especiauments enes hònts animals. En America del Nòrd e America del Sud, per esemple, es espècies de mamifèrs mès granes s'auien escandit ena fin deth Pleistocèn - segontes Diamond pr'amor dera susexplotacion des umans (8). Totun, aguesta ipotesi dera caça estensiva que Diamond manten qu'ei encara plan discutida.

Coma que eth tamanh e nombre des societats d'agricultors creisheren e s'espandiren entàra tèrres tradicionalments des caçaires-culheires, aguest proces amiéc ath desvolopament des prumères formes de govern en es centres agricultors, coma en eth Fertil Creishent, Índia anciana, China anciana, civilizacion olmeca, Africa sos-sahariana e Norte Chico.

Fin finau, era umanitat cambiéc pera agricultura e es pauques cultures de caçaires-culheires contemporanèus demoren en airaus pas utils tàra agricultura. Es arqueològs an evidencies coma es utís de pèira tà compréner es activitats des caçaires-culheires includint era mobilitat (9).

Caracteristiques comunes

Abitat e poblason

Es assetades de caçaires-culheires poden éster permanents, temporals o ambdús, segontes era mobilitat dera comunautat. Es comunautats mobils tipiques bastissen refugis utilizant materials tà bastir temporals o utilizen refugis d'arroca naturals on se pòt.

Estructures socials e economiques

Es caçaires-culheires an un ethos social egalitaire. Totun, es colonies de caçaires-culheires (per esemple aqueri que demoren ena costa deth nòrd-oèst d'America del Nòrd) son ua excepcion. Gaireben toti es caçaires-culheires africans son egalitaires e es hemnes an tant de poder coma es òmes (10).

Er egalitarisme tipic des umans caçaires-culheires non a sigut jamès perfecte més ei revolucionari en eth contexte dera evolucion. Un des cosins primats més proches ara umanitat, er chimpanzé, son tot mens egalitaris e bastissen jerarquies dominades soent per un mascle alfa. Era disparietat ei tan grana damb es umans caçaires-culheires qu'es paleoantropològs soent díden qu'era arresistencia tà éster dominat siguec ua clau entàra eth neishement dera consciencia umana, era lengua, es relacions socials e era organizacion (11)(12)(13).

Quauques arqueològs díden qu'era violencia enes societats de caçaires-culheires ère totjorn present. Díden que demest un 25% e un 30% des mòrts des adults en aguestes societats èren per omicidis. En eth sègle XXau sonque son demest eth 2% o 3%. Díden qu'era arrason ère era guerra tribal constant: "Es !kung deth Kalahari, es Inuit der Artic, es aborigens d'Austràlia, dus tresaus des caçaires-culheires d'aué son en un estat de guerra constant e gaireben un 90% an de hèr era guerra un còp cada an" (14). Totun, plan d'antropològs, includint quauqu'ns qu'an demorat damb caçaires-culheires son pas d'acòrd damb açò e díden qu'es societats de caçaires-culheires nomàdes an plan pauca violencia (15).

Es caçaires-culheires d'aué, coma es pigmeus, an un egalitarisme social que, de còps, enquia arriba ar egalitarisme sexual.

Quauques antropològs confermen qu'es caçaires-culheires an pas de caps permanents; en lòc d'açò era persona que pren era inicitaiva cada còp depen deth trabalh a hèr (16)(17)(18). Tà hèr crèisher er egalitarisme social e economic que i a tamben soent, mès pas tostemps, egalitarisme sexual (16). Es caçaires-culheires son soent amassats sus es valors d'amistat e apertenença ara tribú (19).

Eth lòc tà víuer es matrimonis demest es caçaires-culheires qu'ei matrilocal, sustot pendent sòn inici (20). Açò vò díder qu'es mairs joenes poden auer era ajuda des sues propies mairs que contunhen de víuer en er madeish camp (21). Es sistemes d'amistat e descendencia demest es caçaires-culheires èren relatiuaments flexibles. Totun, tamben i a evidencies qu'aguesta union per amistat pòt éster matrilineal (22).

Diuersi paucs grops coma es Haida der Columbia Britanica d'aué demoraven en un environament tant ric que podián de morrar sedentaris o semi-nomàdes coma plan d'autes natius americans dera costa deth nòrd deth Pacific.

Qu'ei facil tàs escolaires occidentals de càder ena trapa de vèder es unions sexuals e socials des caçaires-culheires coma era lutz des valors occidentals. Un pont comun ena desseparacion sexual qu'ei era madeisha desseparacion deth trabalh, damb es hemnes que sustot cuelhen mentres qu'es òmes caçen. Se poderiá pensar qu'aguest hèt comporta era opression des hemnes e que las manten laguens dera esfera domestica. Totun, diuersi espiaires i son pas d'acòrd. Coma encuedar-se des petits ei un trabalh collectiu, aguesti an diuerses mairs e pairs e era esfera domestica pr'açò, qu'es hè pas mès petita se son mès poderosa.

En totes es societats de caçaires-culheires es hemnes shauten plan dera carn que porten es òmes ath camp. Un esemple illustratiu ei eth der estudi de Biesela Megan des Ju/'hoan sud-africans, " Women like Meat" (23) (Es hemnes shauten era carn). Recerques arqueologiques recents suggereishen qu'era desseparacion sexual deth trabalh siguec era innovacion organizativa fonamental qu'amiéc Homo sapiens a guanhar era batalha damb es Neanderthal pr'amor que permetèc qu'es nosti ancessors migrassen d'Africa e s'espandissen per tota era planeta (24).

Encara aué plan de caçaires-culheires an ua desseparacion sexual deth trabalh estructurada simbolicaments e tamben conceptuauments a trauers dera ideologia dera sang (25). Totun, ei vertadièr que en minoritats es hemnes caçen tamben coma es òmes e de còps ath sòn costat. Es melhors esemples son es Aeta des Filipines. Segontes un estudi "prèp deth 85% des hemnes Aeta filipins caçen coma es òmes en grops o damb cans e an ua escaduda d'un 31% comparat damb eth 17% des òmes. Es sòns percentatges son encara melhor amassat damb òmes: grops mixtes an ua escaduda d'un 41% demest es Aeta (17). Tamben se trapèc qu'enter es Ju'/hoansi de Namibia es hemnes ajudaven a dur eth minjar pendent era caçera (26).

Ena conferencia de 1966 "Er òme caçaire" es antropològs Richard Borshay Lee e Irven DeVore confermaren qu'er egalitarisme ère ua des principals caracteristiques des caçaires nomàdes pr'amor qu'era mobilitat sonque a besonh de pauques posessions materials.

Ath delà i a pas de surplus tà éster amassat per un solet individú. D'autes caracteristiques confermades per Lee e DeVore son es termières territorials e era composicion demografica. Ena madeisha conferencia, Marshall Sahlin parlèc sus "Notes sus era societat original que flueish" e diguèc que era vision sus es caçaires-culheires coma ésters solets, praubes, lords, bestiudals e cuerts coma Thomas Hobbes auia descrit en 1651 ère pas vertadièra. Segontes Sahlin, es dades etnografiques arremerquen qu'es caçaires-culheires trabalhaven mens ores e auien mès d'oci qu'es membres d'ua societat industrial e qu'aguesti encara minjen ben.

Es caçaires-culheires trabalhen cercant minjar sonque 6,5 ores per dia mentres qu'aué , enes societats industrials, er òme trabalha ues 8,8 ores per dia.

Siguec vaduda era idia que son urosi damb plan pauc en eth sentit material. Açò, se diguèc, qu'ère ua economia Zen (27). Aguesta gent auia es madeishi besònhs que sòns vesins sedentaris mès trapaven era vida pas tan malaisida. Dempús, en 1996, Ross Sackell hèc dus metanalisis desparièrs tà esprovar empiricauments eth pont de vista de Sahlin. Eth prumèr qu'es basava sus 102 lòcs d'estudi e eth dusau analizèc 207 estudis sus era energia des caçaires-culheires. Sackett trapèc qu'es adults quan cerquen e hèn trabalhs socials d'orticultura i son sonque 6.5 ores per dia mentres qu'era gent que trabalha en societats agricultores o industrials i son 8,8 ores per dia. (28).

Ua recerca hèta recentaments arremerca qu'era sua esperança de vida ei, susprenentments plan alta (29). Er intercambi mutu de hònts (p.e. carn caçada) ei important en eth sistema economic des societats de caçaires-culheires (19). Ath delà, aguestes societats poden éster descrites coma ues que víuen dera economia des regals.

Variabilitat

Es societats de caçaires-culheires an ua grana variabiliat segontes era zona climatica e son accés as estructures socials e tecnologiques.

Ua manèra de desseparar es grops de caçaires-culheires ei per sòn sistema de retornar es causes. James Woodburn utiliza era categoria retorn immediat des caçaires-culheires tà mostrar es grops egalitaris e un retorn endarrerit en eth temps pes non egalitaris. Es cercaires que retornen immediataments menjen en un dia o dus dempús d'auer-lo auut. Es que an un retorn posterior amassen eth surplus de minjar (30).

Éster caçaire-culheire siguec eth mode de vida uman de suberviuencia mès comun pendent eth Paleolitic mès quan s'espien es caçaires-culheires d'aué se trapa pas qu'aguestes sejan parières as societats paleolitiques. Es cultures caçaires-culheires d'aué an auut plan de contacte damb era civilizacion moderna e mostren pas ues condicions parières as trapades en societats qu'an pas auut encara contacte damb eth mond modern (31).

Era transicion deth mond des caçaires-culheires entàra ua societat agricultora se pòt hèr per mès d'ua dralha. S'a confermat qu'es caçaires-culheires an ua estrategia d'adaptacion que pòt tornar a éster utilizada se n'an de besònh quan es cambis environamentals causen un stress tà auer minjar sus es agricultors (32). De hèt, qu'ei encara malaisit de diboishar ua linha clara demest es societats agricultores e es de caçaires-culheires, especiauments des der espandiment dera agricultura que amiéc a ua difusion cultural viuída pendent es darrèrs 10.000 annadas. aguest pont de vista antropològic a pas cambiat des des annadas de 1960.

Perspectives modernes e revisionistes

Pendent es annades 80 ua petita part mès significatiua des antropològs e arqueològs sajaren de demostrar qu'es grops contemporanèus aperats caçaires-culheires an pas, ena majoritat des còps, ua istòria contunhada de caça e cerca e que an plan de còps es sòns ancessors qu'èren agricultors o pastors butats entàra airaus marginals coma resultat de migracions, explotacion economica i/o conflictes violents. Eth resultats d'açò ei que i a ua interaccion complessa demest caçaires-culheires e non caçaires pendent milenats.

Ameriques

Tà véder tamben

Grops e societats

Movements socials

Referències

Tà léger més

Pàgines web