Cir II lo Gran

Escultura representant Cir II lo Grand.

Cir II de Pèrsia (entre 600 e 576 avC - vèrs 530 avC), de còp dich Cir II lo Grand o Cir l'Ancian, èra un rèi pèrs que foguèt lo fondator de l'Empèri Aquemènida o Empèri Pèrsa. Son rèine durèt entre vingt-e-nòu e trenta-e-un ans. Sota sa direccion, aquel empèri conquistèt pauc a pauc la màger part deis estats de l'Orient Mejan, d'Anatòlia a Índia e de Caucàs au Golf Persic, gràcias a sei succès militars còntra lei Medes, lei Lidians, lei Babilònians. Moriguèt durant una campanha còntra lei populacions de la region dau fluvi Sirdarià vèrs l'annada 530 avC. Son fiu Cambís II li succediguèt e contunièt son òbra.

Jovença e formacion

Contèxte politc

Empèris principaus d'Orient Mejan vèrs 600 avC.

Situat sus lo plan iranian, lo reiaume de la dinastia aquemènida acomencèt sa formacion au sègle IX avC. Son premier centre important èra l'estat de Parsumash organizat au sud-èst de l'estat iranian contemporanèu per Achaemenes, lo fondator de la dinastia. Lo segond sobeiran de la dinastia, Teispes, conquistèt la vila d'Anshan durant son rèine e prenguèt donc lo títol de « rèi d'Anshan ». Après sa mòrt, son fiu Cir I^èr reinèt a la fin dau sègle VII avC. Son successor foguèt Cambís I^èr, lo paire de Cir II, que va reinar fins a 559 avC.

Durant aqueu periòde, lo reiaume aquemènida èra una poissança segondària vassala de l'Empèri Mède. A la fin dau sègle VII avC sota lo rèine de Ciaxares, aquel empèri aviá aprofichat una aliança ambé Babilònia per conquistar e destrurre l'Empèri Assirian. Vengut la premiera poissança de la region, l'Empèri Mède ocupèt la màger part dau plan iranian, lo nòrd de Mesopotamia e una partida d'Anatòlia. L'estabilitat de l'estat foguèt assegurada per la fòrça militara, l'integracion au poder deis elèits dei regions conquistadas e una politica de tolerància religiosa. Vèrs 585 avC, a la mòrt de Ciaxares, li succediguèt son fiu Astíages. Lo sobeiran novèu contunièt la politica d'estabilitat e capitèt de la renfòrçar per d'alianças ambé lei reiaumes lidian, situat dins la mitat occidentala d'Anatòlia, e babilonian, situat de lòng dei fluvis mesopotamians, en Siria e en Palestina.

Familha e formacion au poder

Lo nom Cir vèn de la forma latinizada d'una forma grèga dau nom pèrs ancian Kūruš que significava probablament « coma lo Soleu ». Aqueu nom èra ja aqueu de son grand, Cir I^èr, car donar lo nom de son paire a son fiu èra alora una tradicion pèrsa. En revènge, la data de sa naissança, entre 600 e 575 avC, es mau coneguda e lei fònts pertocant sa jovença e sei premiereis annadas son raras. Coma d'autrei sobeirans antics, una legenda foguèt escricha per depintar sa jovença e justificar seis accions quand venguèt rèi, especialament la guèrra còntra Astíages. Ansin, la màger part deis informacions coneguts regardan sa familha, sei maridatges e seis enfants.

Segon Erodòt e la legenda principala, Cir II èra lo fiu de Cambís I^èr e de Mandane, filha dau rèi mède Astíages. Òr, Astíages pantaièt que son felen prendriá rèi a sa plaça : ordonèt donc au generau Harpagos d'eliminar l'enfant. Pasmens, Harpagos volguèt pas venir lo murtrier e preferiguèt fisar l'enfant a Mitridatès, lo boièr de la Cort reiala dei Mèdes. Mitridatès utilizèt un còrs de ninet ja mòrt per enganar Astíages. L'astúcia foguèt descubèrta dètz annadas pus tard. Dins lo corrent d'un jòc, Cir tenguèt lo ròtle dau rèi e donèt una punicion sevèra au fiu d'Artembarès, un noble mède. Artembarès denoncièt aqueu comportament au rèi Astíages que reconoguèt son felen. Per venjança, organizèt un festin ambé lei rèstas dau fiu d'Harpagos e i invitèt son generau. En revènge, lei mascs reiaus assegurèron lo rèi mède de la disparicion de la menaça car l'enfant aviá tengut lo nom de rèi durant lo jòc. Cir foguèt donc esparnhat e remandat dins sa familha vertadiera per Astíages.

Segon lei vestigis e lei documents istorics, Cir èra lo fiu de Cambís I^èr, rèi d'Anshan, e de Mandane, filha d'Astíages. Lo debanament de sa jovença es fòrça mau coneguda en causa de l'absència de documents. Se mariguèt dos còps. Sa premiera frema foguèt Cassandana qu'èra la filha d'un noble pèrs. Lo pareu foguèt probablament amorós car la mòrt de Cassandana toquèt prefondament Cir II qu'ordonèt un dòu de sièis jorns dins son empèri en 538 avC. Quatre enfants nasquèron d'aquela union : Cambís II que vendriá lo successor de son paire, un segond fiu dich Smerdis, una filha dicha Atossa que vendriá la frema de Darius I^èr e una segonda filha que son nom es desconegut. Sa segonda frema seriá una filha dau rèi Astíages. Lo pareu aguèt una filha dicha Artistona.

La presa dau poder per Cir II se debanèt en 559 quand son paire li laissèt o l'associèt a la direccion dau reiaume. Pasmens, la direccion vertadiera foguèt rapidament aquela dau fiu e Cir II èra donc ja lo mèstre dau país quand Cambís I^èr moriguèt en 551 avC.

Politica de conquistas

Revòuta còntra Astíages e conquista de l'Empèri Midian

Coma per son paire Cambís I^èr, Cir II èra inicialament vassau de l'Empèri Mède. Segon la legenda d'Erodòt, Cir II ajudèt Harpagos de se venjar de l'assassinat de son fiu par Astíages. Dins lei fachs, Harpagos e Cir II se revoutèron còntra Astíages en 553 avC probablament en causa de desacòrds regardant la politica de lor sobeiran. Lei premierei batalhas se debanèron en 552 avC e la guèrra s'acabèt per la conquista d'Ectebana, la capitala dei Mèdes en 549 avC. Tres annadas après aquela victòria, la màger part dei vassaus d'Astíages avián acceptat sa sobeiranetat e Cir II prenguèt lo títol de « rèi de Pèrsia ». Per aquò, aprofichèt de son oncle Arsames, rèi de Parsa, que li permetèt de fusionar lei territòris de Parsa e d'Anshan. Aquela transicion foguèt fòrça amicala e Arsames demorèt probablament lo governor de Parsa. Son fiu obtenguèt tanben lo contraròtle de divèrsei territòris.

Conquista de l'Empèri Lidian

Empèris principaus d'Orient Mejan vèrs 540 avC.

La guèrra còntra l'Empèri Lidian marquèt la segonda conquista principala de Cir II. Se debanèt probablament vèrs 547-546 avC a l'iniciativa dei Lidians qu'ataquèron la ciutat aquemènida de Pteria en Anatòlia Orientala. Après la presa de la vila, Cir assaièt d'encoratjar una revòuta dei ciutats grègas d'Anatòlia Occidentala que refusèron e demorèron fidèlas au rèi lidian Cresus. En fàcia d'aquela revirada, Cir decidiguèt d'atacar dirèctament lei Lidians. Una premiera batalha, fòrça saunósa per lei dos camps, se debanèt a l'entorn de Pteria e Cresus decidiguèt de se retirar dins sa capitala Sardes. Demandèt l'ajuda de seis aliats per replegar lei Pèrs. Pasmens, Cir II ataquèt immediatament per empachar aquela mobilizacion e bloquèt Cresus dins la vila. La temptativa lidiana de rompre lo sètge s'acabèt per una desfacha a Timbrea còntra lei tropas de Cir II e d'Harpagos. Après aqueu succès, lei Pèrs conquistèron la capitala e Cir II venguèt lo senhor de l'Empèri Lidian.

Pasmens, deguèt rapidament faciar una revòuta generala de la region dirigit per Pactías, un oficièr lidian vengut vassau de Cir II e cargat dau transferiment dau tesaur reiau lidian vèrs Pèrsia. Per sostenir sa guèrra, Pactías reuniguèt una tropa de mercenaris, especialament dins lei regions grègas. Còntra eu, Cir II mandèt una armada comandada per lo generau Mazares. Ataquèt lei vilas grègas e capturèt Pactías. Puei, contunièt sa campanha per conquistar totei lei vilas grègas d'Anatòlia. Après sa mòrt, Harpagos finiguèt victoriosament aquela òbra en 542 avC.

Conquistas en direccion d'Asia Centrala

Après lo sètge de Sardes e sa partença d'Anatòlia, Cir II se dirigiguèt vèrs la partida orientala de son empèri per reprimir la revòuta d'unei tribús d'Asia Centrala. Aquela campanha es mau coneguda. Dins aquò, s'acabèt per una victòria pèrsa car, au començament de la guèrra còntra Babilònia en 540 avC, Partía, Drangiana, Aria, Coràsmia, Bactriana, Sogdiana, Gandara, Escítia, Satagídia, Aracòsia e Makran èran estats conquists.

Conquista de l'Empèri Caldean

Extension maximala de l'Empèri Pèrs sota Cir II.

La conquista de l'Empèri Caldean e de sa capitala Babilònia foguèt la darriera victòria majora dau rèine de Cir II. Lei rasons d'aqueu conflicte son mau conegudas mai se debanèt a Babilònia un conflicte religiós important entre lo rèi Nabonide e lo clergat dau dieu Marduk. L'Empèri Caldean èra donc fòrça devesit e una partida de seis elèits èran favorablas ai Pèrs. Nabonide assaièt de resistir a Opis mai sei fòrças i foguèron esquichadas. Aquò entraïnèt l'afondrament totau dei fòrças militaras babilonianas e lo rèsta de la campanha veguèt l'ocupacion sensa resisténcia dei vilas caldeanas per l'armada de Cir II.

Un acòrd favorable au clergat de Marduk foguèt probablament negociat per Cir II e lo 7 d'octòbre de 540, lo generau Gubaru intrèt sensa combat dins la capitala. Lo 10, Sippar, luòc de residéncia costumier de Nabonide, foguèt tanben capturat sensa oposicion de la garnison caldeana. Nabonide foguèt capturat pendent seis operacions e Cir II poguèt venir a Babilònia lo 29 per assegurar son poder e i apondre a son títol aqueu de « rèi de Babilònia, de Sumer e d'Akkad, rèi dei Quatre Cantons dau Monde ».

Durant leis annadas seguentas, una politica de redreiçament economic foguèt adoptada per leis autoritats pèrsas e la dominacion de Cir II s'installèt aisament sus la ciutat. En revènge, lo destin (Siria, Judèa...) dei províncias caldeanas es mau conegut. Una partida deguèt èstre ocupada per lei fòrças de Cir II. Pasmens, coma Cambís II deguèt menar una campanha dins la region après la mòrt de son paire, es pas segur que lo contraròtle pèrs i foguèsse totau sota lo rèine de Cir II.

Politica intèrna

Cilindre de Cir II.

La politica intèrna de Cir II es mau coneguda en causa de la manca de fònts istorics. Segon lei documents e lei vestigis coneguts, regardèt magerament lo renfòrçament de l'Empèri gràcias a una politica de tolerància religiosa e d'integracion deis elèits conquistas a son administracion. L'exemple religiós es lo famós gràcias a la liberacion dei Jusieus exilats a Babilònia per lei Caldeans. D'efèct, Cir II lo Gran permetèt ai pòbles de son reiaume de contuniar d'observar liurament lei sieunas religions. Espereu èra probablament zoroastrian mai de documents mostran tanben de demandas d'ajuda a d'autrei dieus segon lei regions o lei besonhs. Per exemple, es lo cas dau Cilindre de Cir que tèn de passatges adreiçats ai dieus babilonians Marduk, Bêl, e Nabu.

En defòra de la question religiosa, Cir II creèt una organizacion eficaç per contraròtlar lei províncias de son empèri e integrar lei pòbles vencuts. Ansin, l'Empèri èra devesit entre quatre estats principaus (Pasargada, Babilònia, Susa e Ectabana). Cada estat teniá una autonòmia certana e èra tanben devesits en unitats inferioras egalament autonòmas. L'ensems èra susvelhat per una administracion centrala e per un sistèma de pòsta per facilitar lei comunicacions e l'ensenhament. Lei familhas pus importantas dei pòbles conquists foguèron integrats a aqueu sistèma e de non Pèrs poguèron agantar de posicions autas dins lo govèrn, l'administracion o lei fòrças de l'Empèri.

La fin dau rèine de Cir II e sa mòrt

Tomba de Cir II pròcha lei vestigis de Pasargada.

Coma lo rèsta de sa vida, la mòrt de Cir II e sei circonstàncias son mau conegudas. Se debanèt probablament pendent una campanha militara còntra lei Masagetes, un pòble vivent entre lei Mars Caspiana e d'Aral. Cir II assaièt de prendre lo contraròtle dei territòris masagetes gràcias a un maridatge mai la prepausicion foguèt refusat. Acomencèt donc una campanha malaisada dins una region ai condicions climaticas ostilas e foguèt tuat pendent una batalha. Pasmens, existís d'autrei racòntes depintant una mòrt suava de Cir II dins sa capitala.

Dins totei lei cas, aquela mòrt se debanèt vèrs decembre de 530 avC segon d'archivis de la vila de Babilònia. Son fiu Cambís II li succediguèt. Lo còrs foguèt enterrat dins una tomba situada dins la capitala imperiala de Pasargada. Parcialament pilhat durant l'invasion de Alexandre lo Grand, lo monument foguèt restaurat mai d'un còp per de dinastias seguents e es totjorn visible encuei.

Ligams intèrns

• Babilònia (reialme).
• Cambís II.
• Empèri Caldean.
• Empèri Mède.
• Empèri Pèrsa.