Islàndia

Islàndia
Lýðveldið Ísland (is)
Imne: Lofsöngur
Administracion
Capitala	Reykjavík
Forma de l'Estat	Republica
President Primièr ministre	Ólafur Ragnar Grímsson Jóhanna Sigurðardóttir
Lengas oficialas	islandés
Geografia
Vila principala	Kópavogur Hafnarfjörður
• Totala	103 125 km²
Punt culminant	Hvannadalshnúkur
Demografia
• Totala	319756 ab. (2008)
• Densitat	3,1 ab./km²
Istòria
(de Danemarc)	17 de junh de 1944
Autras informacions
Indicatiu telefonic	354
Fus orari	+0
Domeni internet	.is

Islàndia (en islandés Ísland) es una illa e tanben un estat del nòrd d'Euròpa e del nòrd de l'ocean Atlantic, entre Groenlàndia, Norvègia, Escòcia, Irlanda e las illas Feròe.

La capitala es Reykjavík.

Lo gentilici es islandés -esa.

Istòria

Islàndia foguèt colonizada lo primièr còp per d'immigrants vikings norvegians e qualques cèltas (escoceses e irlandeses) a la fin del sègle IX e durant lo sègle X. Los primièrs establiments umans durables arribèron dins l'illa en 874.

Islàndia foguèt independenta durant mai de tres sègles, e foguèt après governada per Norvègia e Danemarc, formalament coma una colònia de la corona norvegiana fins a 1814, an de la separacion dels reialmes units de Danemarc e Norvègia pel Tractat de Kiel. En aquel an Islàndia venguèt una dependéncia danesa.

L'erupcion del volcan Askja en 1875 devastèt l'economia islandesa e causèt una famina generala. En un quart de sègle, 20% de la populacion emigrèt, principalament en America del Nòrd (Estats Units e Canadà). Lo govèrn danés li autregèt un gra limitat d'autonomia en 1874, e una independéncia e sobeiranetat suls afars intèrnes similars a las d'un protectorat en 1918. Las relacions exterioras e la defensa contunhèron d'èsser jos l'autoritat de Danemarc que son rei contunhèt d'èsser lo sobeiran d'Islàndia fins a 1944, an en que se fondèt l'actuala Republica d'Islàndia qu'aprofiechèt las circonstàncias de la Segonda Guèrra Mondiala per proclamar la siá independéncia.

Politica

Lo parlament (Alþingi) islandés.

Islandia es una republica parlamentària. Lo cap d'Estat es lo president, elegit per la populacion per un periòde de quatre ans.

Lo Parlament unicameral (Alþingi) a 63 membres, elegits tanben per un periòde de quatre ans. Lo Parlament islandés es lo pus ancian en activitat del mond, e foguèt establit en 930 coma una assemblada.

Lo país se dividís en 23 comtats e 14 vilas autonòmas.

Geografia

Placas tectonicas en Islàndia

Islàndia es la dètz-e-ueitena illa del mond per la superficia, situada tot just jol Cercle polar artic, entre Groenlàndia, las Illas Britanicas e Escandinàvia, al nòrd-oèst de las Illas Feròe. Localizada sus la dorsala atlantica, al punt de contacte entre las placas euroasiatica e nòrd-americana, l'illa coneis una activitat geologica importanta, caracterizada pels volcans e gueisèrs.

Islàndia se pòt devesir en doas parts: la còsta amb de fjòrds nombroses, e l'interior, un grand desèrt inabitat amb lièchs de lava, montanhas e glacièrs (qu'ocupan fins a 10% del país). La màger part de la populacion viu al sud-oèst del país, dins l'airal metropolitan de Reykjavík. Una rota fa lo torn de tota l'illa, mas l'interior del país sonque pòt èsser traversat en veïcul tot-terren.

• Pic mai naut: Hvannadalshnúkur (2110 m)
• Riu mai long: Thjórsá (237 km)
• Lac mai grand: Thingvallavatn

Economia

De veire: Economia d'Islàndia.
L'economia d'Islàndia es basicament capitalista, mas amb una ampla assisténcia sociala, bas caumatge e una extraordinària eqüitat en la distribucion dels revenguts. En l'abséncia de ressorsas naturalas (alevat l'abondanta energia idrotermica e geotermica), l'economia depend principalament de l'industria de pesca, que representa 70% dels ganhs d'exportacion e emplega 12% de la fòrça de trabalh.

Cultura

Las mòstras pus ancianas conegudas de la cultura islandesa son de talhas en fusta que representan de motius de las legendas Vikings, esculturas de tèmas crestians e qualques manuscrits. Durant los sègles XVI e XVIII crubèt granda importància l'art popular, que s'enriquiguèt amb l'elaboracion de pèças d'orfebrariá, la confeccion de telas e la realizacion de grauats. Al sègle XIX s'experimentèt una renaissença artistica amb la penetracion dels corrents venguts d'Euròpa. I aguèt un desvolopament de la pintura de païsatges, representada per Ásgrímur Jónsson (1876-1958) e Jóhannes Kjarval (1885-1972), e de l'escultura, amb Ásmundur Sveinsson e Einar Jónsson, l'artista pus significatiu e genial de l'istòria modèrna d'Islàndia.

Al sègle XX s'introdusiguèron los corrents de l'abstraccionisme, lo surrealisme, etc.

En musica, las primièras referéncias datan de l'an 1000, après l'implantacion del cristianisme. L'anciana Edda èra èra popularament recitada. Los prèires catolics introdusiguèron l'interpretacion artistica dels cants eclesiastics, e après 1550 se practiquèt lo cant coral protestant.

Nòtas e referéncias

<references>