Renaissença

La Renaissença es un movement intellectuau e artistic europèu que se debanèt ai sègles XV e XVI. Aprofichant la fin dei crisis de la fin de l'Edat Mejana e lo redreiçament generau deis estats europèus, l'esfòrç culturau de la Renaissença èra liat au movement intellectuau umanista. Lo periòde veguèt una produccion intellectuala e artistica conscienta e fòrça sostenguda marcada per doas caracteristicas centralas : l'exaltacion de l'èstre uman e la certitud de rompre ambé de temps barbars per restaurar una societat antica considerada coma un modèl. Au nivèu artistic, lo movement entraïnèt la formacion d'un ensems de referéncias esteticas que van venir la nòrma principala deis arts europèus fins a l'aparicion de l'art contemporanèu au començament dau sègle XX. Lo movement apareguèt dins lei centres europèus artistics principaus, Itàlia e Províncias Unidas, e va pauc a pauc s'estendre dins lo rèsta d'Euròpa avans d'agantar de territòris en fòra dau continent coma certanei colonias espanhòulas (Mexic, Peró) o portuguesas (Goa).

Dins aquò, maugrat l'estrambord de mai d'un artista o d'un pensaire e un renovelament culturau prefond, la rompedura ambé l'Edat Mejana es limitat e progressiva. Lei basas economicas de la societat demorèron aquelei de la feodalitat e la màger part deis actors de la Renaissença revolucionèron gaire leis estructuras socialas de l'epòca. Aqueu quadre va donc permetre e favorizar d'un caire l'essor e lo desvolopament dau movement e d'autre caire va impausar sei limits.

Lei causas e lo quadre de la Renaissença

Lo redreiçament europèu de la fin dau sègle XV

La fin dau sègle XV foguèt caracterizat per lo redreiçament d'un continent europèu afeblit per lei crisis de la fin de l'Edat Mejana. Foguèt caracterizat per la restauracion de la patz e deis afaires economics, lo renfòrçament de l'autoritat e dau ròtle deis estats e un començament de renovelament intellectuau liat au contèxte de l'exploracion dau monde per leis Europèus, a divèrsei progrès tecnologics e la descubèrta d'autrei civilizacions. Divèrsei datas foguèron prepausadas per marcar aquela rompedura coma la presa de Constantinòple per leis Otomans en 1453, la descubèrta d'America per Cristòl Colomb en 1492 o l'intrada dei tropas francesa en Itàlia en 1494. Pasmens, la rompedura vertadiera foguèt fòrça progressiva e una partida deis institucions feodalas va subreviure fins au sègle XIX. En revènge, se fau notar que, tre la fin dau sègle XV, la situacion e leis elements, especialament l'autoritat novèla dei sobeirans, que van permetre l'essor de la Renaissença èran en plaça.

La fin dei crisis de la fin de l'Edat Mejana

L'element primordiau permetent lo redreiçament europèu a la fin dau sègle XV foguèt lo reglament o la disparicion dei crisis pus grèvas de la fin de l'Edat Mejana. D'en premier, au nivèu politic, la segonda mitat dau sègle veguèt l'acabament de divèrsei conflictes. Lo pus important èra la Guèrra de Cent Ans entre França e Anglatèrra que s'acabèt en 1453 au nivèu militar e foguèt finalament reglat politicament en 1475 a Picquigny. Lei dos reiaumes poguèron alora se concentrar sus seis afaires intèrns e reglar la question feodala de l'indepedéncia de Borgonha en 1477 per Loís XI e aquela de la succession anglesa per Enric Tudor en 1485. Durant aqueu periòde, lei ciutats-estats d'Itàlia acceptèron la patz de Lodi e la guèrra civila de Castilha s'acabèt en 1474. La rivalitat entre Castilha e Aragon trobèt tanben una solucion ambé lo maridatge de sei sobeirans entre l'union dei dos reiaumes. Vèrs 1490, la patz èra quasi generala en Euròpa.

Aquela patz aguèt de consequéncias positivas per l'economia e la demografia. De mai, après lei pèrdas deis epidemias de pèsta dau sègle XIV, lo nombre d'epidemias majoras demeniguèt. Ansin, la fin dau sègle XV e lo començament dau sègle XVI foguèron caracterizats per la reaparicion de vilatges abandonats durant lei crisis e per una aumentacion generala de la populacion. L'economia aprofichèt aquelei condicions per se restaurar e tre lo periòde 1480-1500, la produccion agricòla agantèt tornarmai son nivèu dau començament dau sègle XIII. L'artesanat e lo comèrci conoguèron tanben un dinamisme similar que van permetre de donar de mejans novèus a l'accion deis estats.

L'afirmacion de l'autoritat deis estats

A la fin dau sègle XV, Euròpa presentava divèrsei formas de regimes politics. Leis Estats Pontificaus e lo Sant Empèri Roman Germanic èran de monarquiás electivas vestigis de l'afondrament de l'Empèri Roman. Polonha aviá tanben adoptat un sistèma electiu per sa succession reiala. Anglatèrra, Castilha, Aragon e França èran d'estats feodaus dirigits per un poder reiau limitat per leis ambicions de vassaus poderós e lo respèct dei privilègis. Pasmens, l'autoritat dei sobeirans anglés e francés èra sortida renfòrçada de la Guèrra de Cent Ans. Enfin, en Itàlia, de formas variadas existián segon lei ciutats-estats e una fraccion importanta dei senhors èran de caps novèus (capitanis militars, banquièrs...) eissits d'una usurpacion victoriosa dau poder.

Dins aquò, maugrat aquelei diferéncias, totei lei estats dau periòde assaièron de renfòrçar l'autoritat dau govèrn centrau. Aquela politica gropèt generalament la necessitat de redurre lo poder deis institucions e elements capables de limitar aquela autoritat e aquela de crear de mejans novèus per assegurar lo mantenement de l'òrdre novèu. La reduccion dei poders rivaus de l'autoritat centrala foguèt caracterizada per la lucha còntra leis ambicions dei vassaus tròp poderòs : Armanhac, Borgonha, Anjòu e Bretanha en França, Pazzi per la Republica de Florença, Colonna e Orsini dins leis Estats Pontificaus... etc. Foguèt tanben marcada per lei temptativas de limitar lo poder deis institucions representativas (Estats Generaus francés, Parlament anglés...). Aquela politica capitèt en Euròpa Occidentala mai leis institucions d'Euròpa Centrala e Orientala (Sant Empèri, Polonha, Escandinàvia...) resistiguèron. Enfin, lei sobeirans assaièron d'aumentar dirèctament lo contraròtle sus la societat gràcias a la limitacion dei privilègis de l'aristocràcia, dei vilas e de la Glèisa. Dins lo cas d'aquela darriera, mai d'un sobeiran assaièt tanben de limitar lo poder papau sus sa glèisa nacionala.

De son caire, la creacion de mejans novèus per assegurar lo poder de l'autoritat centrala veguèt lo renfòrçament dau govèrn centrau. Lo ròtle dei senhors pus poderós es limitat ais afaires judiciaris e lo nombre de foncionaris foguèt aumentat per melhorar l'influéncia de l'administracion dau sobeiran dins cada província. Lei ressorsas dau govèrn foguèron tanben aumentadas e de sistèmas foguèron creats per permetre un pagament pus regular de l'impòst. Enfin, lo periòde de la fin dau sègle XV veguèt l'aparicion e la formacion d'armadas permanentas equipadas d'armaments novèus. L'utilizacion de l'ost feodau venguèt pus rara e, en fàcia de l'entraïnament de soudats professionaus, la valor militara dei chivaliers de l'Edat Mejana demeniguèt. Lei progrès deis estats per aplicar aquelei politicas foguèron inegaus. Foguèron fòrça importants en França onte la Guèrra de Cent Ans aviá ja renfòrçat lo poder reiau e l'idèa d'un impòst permanent. Foguèron pus limitats dins lo Sant Empèri onte l'aristocràcia èra opausada a l'idèa de reformar una organizacion politica inicialament creada per protegir sei drechs e son autonòmia.

Ansin, a la fin dau sègle XV, totei lei caps de govèrn europèus dispausavan de mejans novèus, mai o mens importants segon la poissança dei resisténcias localas de l'òrdre feodau. Aqueleis otís venguèron de mejans importants de la propagacion deis idèas de la Renaissença gràcias ais òbras de prestigis que van comandar e realizar certanei sobeirans. Per exemple, au sègle XVI, lei rèis de França e d'Espanha van contuniar lor rivalitat militara dins lo domeni culturau entraïnant un essor important de la Renaissença dins aquelei país.

Lo començament de l'exploracion dau monde per leis Europèus e lei progrès tecnologics dau periòde

Lo darrier element que permetèt lo redreiçament europèu e lo desvolopament d'un corrent intellectuau novèu foguèt la descubèrta de tecnologias novèlas coma l'estampariá (vèrs 1430-1450) completadas per lei progrès liats au començament de l'exploracion dau monde per leis explorators europèus. Se lei motivacions d'aqueleis evolucions foguèron magerament politicas e economicas, van permetre de faire mai d'un progrès dins lo domeni tecnic. Pus important, aquò va suscitar un movement de curiositat per lei culturas estrangieras ja conegudas dempuei de sègles coma lei Bizantins o leis Arabis o quasi desconegudas coma lei civilizacions d'Asia Orientala. Ansin, après la casuda finala deis estats bizantins entre 1453 e 1461 e la multiplicacion dei contactes ambé lei principats musulmans dau sud d'Espanha, leis òbras anticas gardadas dins aquelei país e leis estudis originaus de sei sabents poguèron pauc a pauc se difusar en Euròpa. Van venir una fònt important dau renovelament intellectuau europèu e d'inspiracion per leis artistas de la Renaissença.

Lo contèxte economic dau sègle XVI

Lo contèxte economic dau sègle XVI conoguèt de mutacions limitadas e un melhorament generau qu'empachèt divèrsei crisis coma l'aumentacion regulara dei prètz. Aquela economia veguèt l'emergéncia progressiva de sectors economics novèus basats sus lo progrès tecnologic e de pensadas novèlas coma la legitimacion dau profiech. Pasmens, l'estructura de basa de l'economia de la Renaissença èra totjorn de tipe feodau e la contuniacion d'aqueu modèl explica que lo quadre generau de la societat evolucionèt pauc : l'aristocràcia e lo clergat demorèron lei classas dominantas e lei produccions agricòlas lo centre de l'economia.

Dins lo contèxte de redreiçament generau dau continent europèu, la fin dau sègle XV foguèt un periòde d'expansion economica e de creacions o de restauracions de circuits economics. Pasmens, l'aumentacion demografica e lei dificultats tecnicas per aumentar l'ofèrta va entraïnar pauc a pauc una aumentacion de prètz e una demenicion dau nivèu de vida de la màger par deis abitants. Aqueu movement apareguèt ai Províncias Unidas vèrs 1515 e se generalizèt fins a 1550. Aquò empachèt l'aparicion e lo desvolopament de mutacions importantas e lei revenguts feodaus demorèron la nòrma e l'objectiu d'agantar per leis elèits eissidas de la borgesiá novèlas. Ansin, lo quadre economic e lei desiranças socialas de la populacion de la Renaissença èran fòrça similars a aquelei dau periòde precedent.

Lei caracteristicas qu'aqueu quadre economic foguèron l'importància primordiala de l'agricultura e de l'artesanat de subsistància. En causa dei dificultats logisticas, aquelei produchs èran transportats sus de distàncias generalament feblas en direccion dei zonas urbanas pus importantas. Ansin, una vila importanta e sa region formava de circuits comerciaus regionaus que representavan la màger part de l'economia medievala o de la Renaissença. Per lei produchs de luxe o lei matèrias premieras utilizadas per lei servicis de l'estat, d'indústrias e de circuits especifics existián, mai representavan una partida febla dei cambis economics. De mai, la màger part d'aquelei relacions economicas (per exemple, per lo circuit mediterranèu deis espècias) èran ja en plaça durant l'Edat Mejana.

L'agricultura conoguèt gaire de progrès durant lo periòde de la Renaissença. Lei cerealas representavan la màger part de la produccion e, levat de quauquei regions fòrça favorabla (bacin parisenc...), lei rendiments son febles e generalament entre 2,5 e 3,5 per 1. Dins certanei regions, certanei culturas (olivièr, vinha...) permetián d'aumentar lei revenguts dei païsans gràcias a la venda de la produccion. Lo norrigatge es donc fòrça malaisat car necessita de quantitats grandas de manjar e de prat.

Coma l'agricultura, lei basas de l'indústria e de l'artesanat demorèron aquelei de l'Edat Mejana : la produccion dei païsans durant l'ivèrn, lo textil e la metallurgia. Pasmens, aquela darriar va conóisser a partir dau sègle XVI un periòde de progrès tecnic e una demanda importanta per lei besonhs novèus coma aquelei de la produccion d'armas de fuòc. Lo rèsta de l'indústria es plus limitat mai assosta la màger part deis innovacions de l'epòca coma l'estampariá que permetèt tanben de desvolopar l'indústria de la produccion de papièr.

L'aumentacion dei cambis economics foguèt permesa per l'aumentacion dau nombre de pèças de moneda en circulacion e au desvolopament dau credit. La descubèrta e l'esplecha dau continent american i aguèt un ròtle decisiu car permetèt d'importar una quantitat granda de metaus preciós en Euròpa. Pasmens, conjugadas a l'aumentacion de la demanda e ai limits de l'ofèrta, aquò participèt a l'inflacion. La fònt de revenguts pus importantas demorèt donc lei drechs senhoriaus qu'èran magerament basats sus un sistèma d'impòsts en natura. L'accession a la classa aristocrata demorèt donc per aquela rason la desirança de la màger part de la populacion e un factor poderós dau mantenement de l'estructura feodala de la societat.

Lo contèxte intellectuau de l'Umanisme

L'Umanisme foguèt un movement intellectuau dei sègles XV e XVI qu'apareguèt en Itàlia e va se difusar en Euròpa. Basat sus l'eiretatge filosofic medievau e la redescubèrta de la filosofia antica, va encoratjar lo desvolopament d'una estetica novèla basada sus l'observacion de l'òbra divina, d'una etica novèla centrada sus l'èstre uman e de recèrcas teologicas novèlas. Aqueu movement va generalament precedir la revolucion artistica de la Renaissença e pausar una partida dei basas que van permetre son debanament.

Lei basas de l'Umanisme

Lei basas intellectuaus de l'Umanisme tènon tres ensems literaris mai o mens diferents. Lo premier es l'eiretatge de la filosofia medievala. D'efèct, inicialament liada a la recèrca teologica, la filosofia d'aqueu periòde èra venguda independenta, especialament dins lei domenis que la Bíblia tractava gaire. Leis òbra principalas èran aquelei de Tomàs d'Aquin au sègle XIII e de Guilhèm d'Occam au sègle XV. Lo segond foguèt la redescubèrta deis autors antics acomençat a partir dau sègle XIV gràcias au contacte ambé leis estats musulmans d'Espanha o l'arribada d'intellectuaus bizantins causadas per l'avançada dei Turcs. Aquò permetèt ai sabents d'Euròpa Occidentala d'estudiar per lo premier còp de tèxtes de Platon, de Pitagòras, d'Euclid o encara de Ptolemèu. Enfin, lo tresen foguèt compausat per leis òbras deis umanistas elei que formèron divèrsei rets de reflexions e de cambis intellectuaus gràcias a l'estampariá e a una correspondéncia importanta.

La difusion e lei consequéncias de l'Umanisme

L'Umanisme conoguèt una difusion importanta dempuei lo nòrd e lo centre d'Itàlia vèrs lo rèsta d'Euròpa. Tres elements permetèron aqueu fenomèn. Lo premier foguèt l'aparicion e lo desvolopament de l'estampariá que permet de difusar leis òbras umanistas entre leis elèits. Lo segond foguèt la correspondéncia quasi permanenta qu'existiá entre certaneis autors umanistas. Va formar pauc a pauc un ret fòrça importanta gràcias ai contactes entre leis intellectuaus principaus e d'umanistas locaus en relacion ambé leis elèits localas permetent donc de difusar rapidament certaneis idèas.

Una dei consequéncias principalas dau desvolopament de l'Umanisme foguèt l'aparicion e la formacion d'una estetica novèla basat sus lo principi que la contemplacion de l'òbra divina (tanben dicha la beutat) èra un mejan de conóissança de la realitat. Creatura viventa pus pròcha de Dieu, l'èsser uman a la capacitat per leis umanistes de crear de causas bèlas gràcias a l'imitacion e l'idealizacion de la natura. Dins aqueu quadre, l'art vèn alora un acte de creacion permetent a l'artista de participar a l'òbra divina e de mostrar un monde ideau ais espectators. Aquò va venir una concepcion centrala per leis artistas de la Renaissença e va entraïnar l'aparicion de definicions e d'objectius novèus per leis arts de l'epòca. Per exemple, d'ara endavant, l'arquitectura foguèt cargada de tradurre l'òrdre naturau gràcias a l'armonia dei formas e l'equilibri dei massas.

Una segonda consequéncia dau movement umanista foguèt lo renovèu de la recèrca tecnologica e scientifica que van permetre certanei progrès dins lei matematicas, l'astronomia (Copernic) o la biologia. Va tanben entraïnar la publicacion d'unei trabalhs teologics marcant l'aspèct prefondament religiós dau movement. Enfin, element important, l'Umanisme va desvolopar una reflexion etica sus l'èstre uman. Considerada coma una creatura privilegiada e naturalament bòna, la rason umana permet de replegar lo desòrdre de la naturau per se concentrar sus l'armonia e lo respèct de la volontat divina. Aquela evolucion es desliura e la libertat e lo respèct d'aquela van venir d'elements centraus dins la reflexion deis intellectuaus e deis artistas dau periòde.

Lo debanament de la Renaissença

Lo debanament de la Renaissença pòu se devesir en tres etapas principalas. La premiera foguèt lo periòde iniciau d'aparicion en Itàlia fins en 1490. Lo segond foguèt lo desvolopament dau classicisme italian fins a 1560. Enfin, la tresena etapa foguèt la difusion dau movement dins lo rèsta d'Euròpa onte va conóisser d'evolucions e de mutacions importantas e donar naissança a d'estils novèus e diferents d'Itàlia segon lei regions.

Ligams

• Society for Renaissance Studies