Carrat (geometria) : Diferéncia entre lei versions

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Contengut suprimit Contengut apondut
AvocatoBot (discussion | contribucions)
m r2.7.1) (Robòt Apondre: ps:څلوريځ (مېچپوهنه)
Xqbot (discussion | contribucions)
m r2.7.3) (Robòt Modificar: sn:Skweya; changement de type cosmétique
Linha 1 : Linha 1 :
[[Imatge:Kvadrato.svg|thumb|Un carrat.]]
[[Fichièr:Kvadrato.svg|thumb|Un carrat.]]
Un '''carrat''' (var. '''cairat''') es un [[poligòn regular]] de quatre costats. Aquò significa que los seus quatre [[costat]]s an la meteissa longor e los seus quatre [[angle]]s la meteissa mesura. Un carrat es a l'encòp un [[rectangle]] e un [[lausange]].
Un '''carrat''' (var. '''cairat''') es un [[poligòn regular]] de quatre costats. Aquò significa que los seus quatre [[costat]]s an la meteissa longor e los seus quatre [[angle]]s la meteissa mesura. Un carrat es a l'encòp un [[rectangle]] e un [[lausange]].


Linha 13 : Linha 13 :


=== Diagonalas ===
=== Diagonalas ===
[[Imatge:Carre.svg|thumb|Un carrat notat ABCD amb las diagonalas.]]
[[Fichièr:Carre.svg|thumb|Un carrat notat ABCD amb las diagonalas.]]
Coma parallelograma particulièr, tot carrat possedís de [[diagonala]]s que se copan en lor mitan. Aquel punt d'interseccion es nomenat lo ''centre'' del carrat. Lo notam ''O''.
Coma parallelograma particulièr, tot carrat possedís de [[diagonala]]s que se copan en lor mitan. Aquel punt d'interseccion es nomenat lo ''centre'' del carrat. Lo notam ''O''.
Las diagonalas de tot rectangle — e doncas de tot carrat — an la meteissa longor. Doncas existís un cercle de centre ''O'' passant pels quatre vertèxes del carrat. Lo rai d'aquel cercle es egal a la longor d'una miègdiagonala.
Las diagonalas de tot rectangle — e doncas de tot carrat — an la meteissa longor. Doncas existís un cercle de centre ''O'' passant pels quatre vertèxes del carrat. Lo rai d'aquel cercle es egal a la longor d'una miègdiagonala.
Linha 55 : Linha 55 :
{|class="wikitable" border="1" style="text-align:center; margin:0 auto .5em auto;"
{|class="wikitable" border="1" style="text-align:center; margin:0 auto .5em auto;"
|-
|-
| [[Imatge:group D8 id.svg|140px]] <br /> id ([[foncion identitat|identitat]]: cada punt es conservat) || [[Imatge:group D8 90.svg|140px]] <br /> r<sub>1</sub> (rotacion de 90° cap a drecha) || [[Imatge:group D8 180.svg|140px]] <br /> r<sub>2</sub> (rotacion de 180°) || [[Imatge:group D8 270.svg|140px]] <br /> r<sub>3</sub> (rotacion de 270° cap a drecha)
| [[Fichièr:group D8 id.svg|140px]] <br /> id ([[foncion identitat|identitat]]: cada punt es conservat) || [[Fichièr:group D8 90.svg|140px]] <br /> r<sub>1</sub> (rotacion de 90° cap a drecha) || [[Fichièr:group D8 180.svg|140px]] <br /> r<sub>2</sub> (rotacion de 180°) || [[Fichièr:group D8 270.svg|140px]] <br /> r<sub>3</sub> (rotacion de 270° cap a drecha)
|-
|-
| [[Imatge:group D8 fv.svg|140px]] <br /> f<sub>v</sub> (capvirament vertical) || [[Imatge:group D8 fh.svg|140px]] <br /> f<sub>h</sub> (capvirament orizontal)|| [[Imatge:group D8 f13.svg|140px]] <br /> f<sub>d</sub> (capvirament seguent la primièra diagonala) || [[Imatge:group D8 f24.svg|140px]] <br /> f<sub>c</sub> (capvirament seguent la segonda diagonala)
| [[Fichièr:group D8 fv.svg|140px]] <br /> f<sub>v</sub> (capvirament vertical) || [[Fichièr:group D8 fh.svg|140px]] <br /> f<sub>h</sub> (capvirament orizontal)|| [[Fichièr:group D8 f13.svg|140px]] <br /> f<sub>d</sub> (capvirament seguent la primièra diagonala) || [[Fichièr:group D8 f24.svg|140px]] <br /> f<sub>c</sub> (capvirament seguent la segonda diagonala)
|-
|-
|style="text-align:left" colspan=4 | Los elements del [[grop de simetria]] (D<sub>4</sub>). Los vertèxes son colorats e numerotats per visualizar las transformacions.
|style="text-align:left" colspan=4 | Los elements del [[grop de simetria]] (D<sub>4</sub>). Los vertèxes son colorats e numerotats per visualizar las transformacions.
Linha 66 : Linha 66 :
== Construccion sonque al compàs ==
== Construccion sonque al compàs ==


[[Imatge:Square with compass only.svg|right|300px|Dessenh al compàs]]
[[Fichièr:Square with compass only.svg|right|300px|Dessenh al compàs]]


Se vòl construire lo carrat de vertèxes ABCD coneissent sonque los punts A e B. Posam R la distància entre A e B; alara, procedèm atal:
Se vòl construire lo carrat de vertèxes ABCD coneissent sonque los punts A e B. Posam R la distància entre A e B; alara, procedèm atal:
Linha 80 : Linha 80 :


== Istòria ==
== Istòria ==
[[Imatge:Ybc7289-bw.jpg|thumb|La taulèta d'argila [[YBC 7289]]: una fòrça anciana (prèp de 1700 AbC) representacion d'un carrat amb las seunas diagonalas e una valor aproximativa de √2 (credits: Bill Casselman).]]
[[Fichièr:Ybc7289-bw.jpg|thumb|La taulèta d'argila [[YBC 7289]]: una fòrça anciana (prèp de 1700 AbC) representacion d'un carrat amb las seunas diagonalas e una valor aproximativa de √2 (credits: Bill Casselman).]]
De terralhas ornadas de carrats son attestadas dempuèi lo [[Millenni VI abC]] en [[Mesopotamia]]<ref>David Fowler e Eleanor Robson{{en}}David Fowler e Eleanor Robson, « Square Root Approximations in Old Babylonian Mathematics: YBC 7289 in Context », in Historia Mathematica, vol. 25, 1998, p. 366–378 [http://www.hps.cam.ac.uk/people/robson/fowler-square.pdf estudi complèt de la taulèta]</ref>.
De terralhas ornadas de carrats son attestadas dempuèi lo [[Millenni VI abC]] en [[Mesopotamia]]<ref>David Fowler e Eleanor Robson{{en}}David Fowler e Eleanor Robson, « Square Root Approximations in Old Babylonian Mathematics: YBC 7289 in Context », in Historia Mathematica, vol. 25, 1998, p. 366–378 [http://www.hps.cam.ac.uk/people/robson/fowler-square.pdf estudi complèt de la taulèta]</ref>.


Linha 179 : Linha 179 :
[[sk:Štvorec]]
[[sk:Štvorec]]
[[sl:Kvadrat (geometrija)]]
[[sl:Kvadrat (geometrija)]]
[[sn:Tsazano]]
[[sn:Skweya]]
[[sr:Квадрат]]
[[sr:Квадрат]]
[[su:Pasagi bener]]
[[su:Pasagi bener]]

Version del 26 mai de 2012 a 17.33

Un carrat.

Un carrat (var. cairat) es un poligòn regular de quatre costats. Aquò significa que los seus quatre costats an la meteissa longor e los seus quatre angles la meteissa mesura. Un carrat es a l'encòp un rectangle e un lausange.

Lo carrat possedís fòrça proprietats de simetria e de regularitat. Tot carrat a quatre axes de simetria e es invariant per de rotacions d'angle drech. Dos costats consecutius d'un carrat son perpendiculars, quitament las diagonalas. Aquelas proprietats son conegudas depuèi la mai nauta Antiquitat. Las primièras representacions del carrat datan de la preïstòria. Es, amb lo cercle, l'una de las figuras geometricas remarcables mai estudiadas dempuèi l'Antiquitat, lo problèma de la quadratura del cercle apeteguèt fòrça matematicians pendent dos millennis.

Lo « carrat d'un nombre » designa tanben lo produch d'aquel nombre per el meteis. Es notat a × a = a2 es vist coma la superfícia d'un carrat de costat lo nombre inicial.

Proprietats

Lo carrat es a l'encòp un lausange e un rectangle, possedís doncas las proprietats d'aqueles dos quadrilatèrs. Pòt tanben èsser vist coma un poligòn regular, çò que permet de desmostrar las seunas proprietats per deduccion d'aquelas d'aqueles poligòns.

Angles e costats

Un carrat possedís quatre angles dreches (coma tot rectangle) e totes los seus costats an la meteissa longor (es un lausange). Los costats oposats d'un carrat son parallèls dos a dos, çò que ne fa un cas particulièr de parallelograma.

Diagonalas

Un carrat notat ABCD amb las diagonalas.

Coma parallelograma particulièr, tot carrat possedís de diagonalas que se copan en lor mitan. Aquel punt d'interseccion es nomenat lo centre del carrat. Lo notam O. Las diagonalas de tot rectangle — e doncas de tot carrat — an la meteissa longor. Doncas existís un cercle de centre O passant pels quatre vertèxes del carrat. Lo rai d'aquel cercle es egal a la longor d'una miègdiagonala.

Las diagonalas de tot carrat son perpendicularas, coma aquelas de tot lausange.

Cada diagonala partatge lo carrat en dos triangles que son a l'encòp rectangles e isocèls. Ambedoas diagonalas delimitan dins lo carrat quatre triangles rectangles isocèls.

Mesuras

Totes los carrats son semblables. Aquò significa que, per dos carrats donats, existís totjorn un agrandiment (o una reduccion) permetent de transformar l'un en l'autre en conservant los angles geometrics e las proporcions. Se pòt doncas definir entièrament un carrat per la longor c dels sèus costats.

L'aira d'un carrat es c×c = c2. Son perimètre mesura 4c e cada diagonala mesura c√2.

Lo carrat es, dentre los quadrilatèrs de meteisse perimètre, aquel que possedís la mai granda superfícia. Aquela figura es la responsa a la question d'isoperimetria dins los quadrilatèrs.

Dimensions d'un carrat de costat c e de diagonala d
Diagonala
Costat
Perimètre
Aira

Simetrias

Las transformacions daissant un carrat invariant son de dos tipes:

  • las simetrias axialas, que l'axe es o una diagonala del carrat, o una mediatritz d'un costat;
  • las rotacions que lo centre es lo centre del carrat e que l'angle es un multiple de l'angle drech.

Vaquí la lista, son uèit e forman un grop :


id (identitat: cada punt es conservat)

r1 (rotacion de 90° cap a drecha)

r2 (rotacion de 180°)

r3 (rotacion de 270° cap a drecha)

fv (capvirament vertical)

fh (capvirament orizontal)

fd (capvirament seguent la primièra diagonala)

fc (capvirament seguent la segonda diagonala)
Los elements del grop de simetria (D4). Los vertèxes son colorats e numerotats per visualizar las transformacions.

Tota drecha passant per O divisa lo carrat en doas partidas superposablas.

Construccion sonque al compàs

Dessenh al compàs
Dessenh al compàs

Se vòl construire lo carrat de vertèxes ABCD coneissent sonque los punts A e B. Posam R la distància entre A e B; alara, procedèm atal:

  • traçam C1 lo cercle de centre A e de rai R (que conten alara B)
    ⇒ sus aquel cercle, avèm un tresen punt del carrat;
  • traçam C2 lo cercle de centre B e de rai R (que conten alara A)
    ⇒ sus aquel cercle, avèm lo quatren punt del carrat;
  • Pausam G un punt d'interseccion de C1 amb C2; construsèm alara lo punt I, simetric de B al repècte d'A:
    • traçam C3 centrat en G e de rai  ; aquel cercle copa C1 en B e en un autre punt H,
    • C4, de centre H e de rai R, copa C1 en G e en un nòu punt I;
  • pausam S la distància entre G e I; construsèm alara C5 de centre I e de rai S (contien de segur G);
  • C6 s'obten ne prenent per centre B e per rai S (conten de segur H); notam J lo punt d'interseccion entre C6 e C5 ques del meteis costat que G al repècte de la drecha (AB) ;
  • se T es la distància entre A e J, construsèm C7 lo cercle de centre A e de rai T (conten de segur J)
    ⇒ Lo punt C es obtengut per interseccion entre C7 e C2 ;
  • construsèm alara C8 de centre C e de rai R
    ⇒ l'interseccion de C8 e C1 es lo punt D.

Istòria

La taulèta d'argila YBC 7289: una fòrça anciana (prèp de 1700 AbC) representacion d'un carrat amb las seunas diagonalas e una valor aproximativa de √2 (credits: Bill Casselman).

De terralhas ornadas de carrats son attestadas dempuèi lo Millenni VI abC en Mesopotamia[1].

De taulètas mòstran la coneissença de las simetrias e rotacions del carrat vèrs lo sègle XVIII. La taulèta BM 15285 conten una quarantena de problèmas matematics concernissent d'airas de figuras ligadas a de carrats[2].

Vejatz tanben

Notas

  1. David Fowler e Eleanor Robson(en)David Fowler e Eleanor Robson, « Square Root Approximations in Old Babylonian Mathematics: YBC 7289 in Context », in Historia Mathematica, vol. 25, 1998, p. 366–378 estudi complèt de la taulèta
  2. id David Fowler e Eleanor Robson