Vejatz lo contengut

Engolmesin (dialecte)

Quest article es redigit en lemosin.
Quest articlhe es redigit en marchés.
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Limite òc-oïl en 1875, emb l'engolmesin dins lo sud de Charanta.

L'engolmesin[1][2][3] (angoumoisin en francés, tanben apelat périgourdin occidental "perigordin occidentau" o croissant méridional "creissent meridionau"[4]) es lo parlar occitan dau sud de Charanta qu'es de fach un parlar ibride, coma lo marchés, e las dotze comunas concernidas (dins l'est d'Engolmés: Los Eissarts, Pilhac, Montinhac, Bona, Sent Marçau, Sent Severin, Aubaterra, Nabinau, La Prada, Sent Roman), e doas comunas en Dordonha (Chanaur e Pueimangor) apelan lor lenga l'engolmesin, «e lo distinguisson dau sentongés en usatge a l'oest de quela region, tanben dau perigordin, maugrat que lo coma disem dins lo país, dau perigòrd parlat a l'est.». Mai au nòrd, Palueu e Salas La Valeta son dins lo dialecte lemosin. La comuna de Julhaguet fòrma tanben una petita enclava de queste parlar mixte[5].

Es possible que çò qu'apelam marchés au nòrd d'Engoleime a Colgent e l'engolmesin au sud sián lo mesme dialecte, vestigi dau parlar locau abans l'avançada de la lenga d'oïl, lengatge qu'evoquet Corlieu[N 1],[6] e dont l'abat Michon ne trobet de traças dins los archius d'Engoleime[7]. Es d'efiech geograficament luenh de la Marcha istorica que debuta a Confolent.

Particularitats dau dialecte

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Usatge de la particula en abans un nom de luec: "Vai a en Vuelh" per dire "Vai a Vuelh"[8].

L'engolmesin, ancian e moderne, es un parlar nòrdoccitan plan pròche au lemosin.

Engolmesin ancian

[modificar | Modificar lo còdi]

Dins lo parlar ancian d'Engolmés, podon trobar queles exemples (d'un pauc mai a l'oest, domeni dau sentongés d'uei):

  • En en plaça de na (títols de cortesiá plaçada abans los noms pròpis): En Peira, en Robert[8] vs. na Pèira, en Robèrt en lengadocian.
  • assaber[8][9]\savoer (oïl e non oc?)[9]
  • benleu bois e non bòsc[10]
  • cha[s]ca e non c(h)ada[8]... Chaca es una grafia fonetica de chasca; lo -s- resta silent en lemosin moderne.
  • chausa e non causa[10]
  • confermat[8] e non confirmat
  • davant[9] e non devant
  • dich e non dit[9][8]
  • dins e non dens[8]
  • drech\drechuratge[8] e non dre(i)t
  • durablament[9] (lem) e non durablhament (mrc)
  • encarnacion e non incarnacion[8]
  • festa e non hèsta[8]
  • filh e non hilh[9]
  • la sua e non la seva[10]
  • lo e non le[10]
  • nòstra e non nòsta[8]
  • recobrer e non recobrir[10]
  • plus e non pus[10]
  • seilada e non seilaia[8] (i.e. -ada ven pas aia -> aie coma en sentongés)
  • seu[9] (lem) e non sieu (len) o sué (gsc)
  • trobar[10]
  • En 1351, traças de passatge parciau de -a en -e (benleu abans -s?): Aubaterre, estades vendudes XV libres mas totjorn la sua, autra chausa, fauta, deguda[10]

...

Reculada a l'oest

[modificar | Modificar lo còdi]
  • L'archipreirat de Pilhac resta probablament occitanofòn au segle XVI, amb "Pilhac", "del Bòsc"[11].
  • Riumartin sembla estre occitanofòn a la debuta dau segle XVIII (emb d'atestacions Riumartin, Rimartin fins a 1710, remplaçat completament per RiouxMartin abans 1793), emb benleu d'autras partidas de las parròfias de La Genestosa, Cressac, e Lo Naut Mont*; lors registres conten de noms de familha en occitan coma Jaubert, Tilhard, etc. e mantes autres emb evidéncia clara d'occitanitat coma Filhastreau (òc Filhastreu, dim. de Filhastre)[12].
  • Au segle XIX o XX, morís l'engolmesin parlat dins l'enclava de Sent Eutròpe, au profiech dau parlar sentongés tudean[13][14]

Liams connexes

[modificar | Modificar lo còdi]

Liams externes

[modificar | Modificar lo còdi]

Nòtas e referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. «C'est la derniere des contrées de la France, du costé de la Guiene ou l'on parle françois, ayans les nations plus lointaines chacune son idiome particulier, combien que le vieil langage engomoisin ne fust pas pur françois, mais eust retenu beaucoup de termes des langues voisines, principalement du Lymosin.»