Vejatz lo contengut

Creòl loïsianés

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Parròfias creolofonas de Loïsiana

Lu creòl loïsianés (Kréyol La Lwizyàn[cal referéncia] en creòl, en anglés Louisiana Creole) es un creòl a basa lexicala francesa parlada en Loïsiana. A de nombrosas semblanças emb d'autres creòls francés parlats dins las Caribas, coma lu creòl haician (l'ayisyen).

Queu creòl, parlat essencialament per la comunautat nègra, ven dau francés populari veïcular de l’epòca coloniala (coma lu creòl antilhés), qu'era la linga maternala daus "plantadors" e de La Novela Orleans mas restren per l’essenciau a las parofias d'Orleans, de St-Bernard, de St-Tammany, de St-Charles, de St-Jean-Baptiste, de Jefferson, de Bâton-Rouge-Ouest, de Pointe-Coupée, d'Avoyelles, de Ste-Marie, d'Iberia, d'Assumption e de St-Landry.

Lu creòl, a la seguida de la fusion de las comunautats francofonas, exercet 'na influencia sus lu francés cadian, dialècte francés emb una gramatica pròpche dau francés estandard qui se, ven quasi unicament dau francés acadian tau qu’era parlat dins la colonia francesa d’Acàdia (Provincias maritimas dau Canadà e lu Maine american).

Mas, lu creòl loïsianés aplica un lexic francés a un sistèma gramaticau e a 'na sintaxi que son plan diferents de la gramatica e de la sintaxi francesa.

Quauquas mots

[modificar | Modificar lo còdi]
Nombre Creòl loïsianés Francés Occitan
1 un un un
2 deux dos/doas
3 trò, trwah trois tres
4 kat quatre quatre
5 sink cinq cinc
6 sis six sièis
7 sèt sept set
8 wit huit ueit
9 nèf neuf nuòu
10 dis dix dietz

Pronoms personaus

[modificar | Modificar lo còdi]
Anglés Creòl loïsianés Francés Occitan
I mo je ièu
you (informal) to tu tu
you (formal) vou vous vosautres/vautres
he li, ça il el/eu
she li, ça elle ela
we nou, nou-zòt (nous-autres) nous nosautres/nautres
you (plural) vou, zòt, vou-zòt (vous-autres) vous vosautres/vautres
they (masculine) ils ilhs
they (feminine) elles ela

Formulas usualas

[modificar | Modificar lo còdi]
Anglés Creòl loïsianés Francés Occitan
Hello Bonjou Bonjour Bonjorn
How are things? Konmen lé-z'affè? Comment vont les affaires? Coma van los afers ?
How are you doing? Konmen to yê? Comment allez-vous? Comment vas-tu? Comment ça va? Coma vai-quò ?/Quin te va ?
I'm good, thanks. Çé bon, mèsi. Ça va bien, merci. Quò vai, mercés.
See you later. Wa (twa) pli tar. Je te vois (vois-toi) plus tard. (À plus tard.) Nos vesem pus trad (a lèu.)
I love you. Mo laimm twa. Je t'aime. t'aime/t'aimi
Take care. Swinn-twa. Soigne-toi. (Prends soin de toi.) Mania/Sonha-te (Pren garda de te.)
Good Morning. Bonjou. Bonjour. Bonjorn
Good Evening. Bonswa. Bonsoir. Bon ser
Good Night. Bonswa. / Bonnwí. Bonne nuit. Bona nuech/nueit