Colombièr

Colombièr en Provença, masatges dels Grands Clemences, al Vilar

Un colombièr èra a l'epòca feudala un bastit destinar a lotjar e a abalir de colombs o torrièrs. Lo colombièr, es eretièr del colombarium roman. Las mutacions agricòlas dels Temps modèrnes condamnèron l'interés e la rentabilitat de l'abaliment en colombièr.

Una granda diversitat arquitecturala caracteriza los pichons derivats domestics o isolats del colombarium. Existís una geografia surprenenta dels colombièrs, amb de densitats fòrça variablas seguent las regions de l'Orient Mejan e mediterranèas, o en Euròpa occidentala. Los colombièrs marquèron los païsatges d'Occitània en Gasconha, Carcin, Tolosan, Provença, mas tanben dins d'autras regions de França coma en Torena, Anjau, Normandia, Picardia e l'Anglatèrra après la conquèsta normanda e mai tardièrament en Bassa Escòcia.

La huna o la fua (del latin popular fuga, refugi) en Gasconha designa un colombièr particular qu'es un bastit circular de maçonariá.

Colombièr de la contessa a Ramonvila

Istòria

Colombarium roman del sègle III dins lo mausolèu de Mazor en Israèl

Colombièr trogloditic als Bauç, sègle XI, amb los nidaus

Los mai ancians serián los colombièrs fortalesa de Nauta Egipte, e los colombièrs persans susmontat d'un torillhon. Dins las regions aridas, lo fems es una femada cercada e es recaptat sus de palhets regularament curats. Dins l'anciana Pèrsia e Iraq, servissiá dins la cultura dels melons.

La preséncia dels colombièrs es atestada a cò nòstre sonque après la conquèsta romana per Cesar. L'abaliment des torrièrs èra alara una passion a Roma. Lo colombarium roman, mai sovent redond, aviá son interior cobèrt d’un rebatedís blanc de polvera de marbre. Varron, Columèla e Plini lo Vièlh escriguèron sus l’abaliment dels torrièrs e la construccion dels colombièrs.

L’interior del colombièr, espaci reservat als aucèls, es divisat en nisadors que cadun lòtja un parelh de torrièrs. Pòt èsser de pèira, brica o palhabart e installats a la construccion del colombièr o èsser de teralha (topins ajaçats, teules canal), de vim trenat en forma de banasta o de nis. Lo nombre de nisadors indica la capacitat del colombièr. Signa exterior de riquessa de proprietaris apondavan de nisadors fals per far creire qu'avián fòrça tèrra.

A l'Edat Mejana, la possession d’un colombièr bastit separat de l'ostal principal amb de nisadors èra un prilègi del senhor lo drech variant segon las regions.

A Mons, al castèl d'Esclapon Bas, malons envernissats aparant l'intrada del colombièr dels rosegaires

Pr'amor que produsián un excellent engrais, los colombs èran vists coma una catastròfa per les cultivators, subretot al moment de las semenalhas. Caliá donc fermar los torrièrs dins lo colombièr per aquels temps, ne tapant las oberturas.

Lo colombièr venguèt, après la Revolucion la partida emblematica de l'abitat païsan car sa construccion significava la fin dels drechs senhorials, fins ara reservat als ostals dels nòbles. Èra dirèctament acolat a l'ostal o independent d'aquel. Totjorn de dimension considerable, per qu'èra censat ennoblir l'abitat, s'auçava sus dos estatges, lo darnièr reservat als torrièrs pels aparar dels rosegaires e tanben per la mèsma rason sovent se plaçava de malons envernissats.

Ara, de colombièrs modèrnes sont installats dins las zonas verdas de las vilas per evitar las nidificacions sus las fenèstras e los bòrds d'immòbles. Provesits de casièrs supòrts dels nis que son numerotats per seguir las pondudas e de jocs independents, son tanben utils contra lo bruch, lo fems o lo damatge a las plantas ornamentalas. De «colombièrs contraceptius» foguèron creats en 1990 per la SPOV e la SREP.

• 
  Colombièr modèrne dans la vila de Glasgow
• 
  Colombièr modèrne sus una plaça de São Paulo

Arquitectura

Lor localizacion èra causida luènh dels grands arbres que podavan abrigar de rapaces e a l’abrig dels vents dominants e lor construccion seguís unas règlas de securitat: pòrtas d’accès ermeticas e parets lis amb un bendèl en salhent (lagremièr o benda de malons enviernissats o de zinc) per enebir la pujada dels predators (rat, faïna, mostèla). La faciada èra, se cal, rebatida tota o solament sus una benda orizontala, per apara de la pujada.

En Provença, lo rebatedís dels colombièrs èra pigalhat de troces de veire que, dins lo meralhajadís del solelh, atiravan de mai luènh dels bosques los colombs salvatges.

Los colombièrs podon èsser de materials plan variats e de forma e dimension fòrça diferents:

• lo colombièr carrat de quadruple vòlta serián d’abans lo sègle XV (Castèth de Ròca Talhada, Masèras)
• la torre cilindrica: del sègle XIV a XVI, es cobèrta de teules canal, de teules planas, de lausas o d’una coplòla de bricas. Un fenestron n'èra la sola obertura. De balconnets formavan plaja d’envol en salhent;
• lo colombièr sus pilars o arcadas, cilindric, exagonal o carrat;
• lo colombièr carrat amb teulat de teules planas al sègle XVII puèi de teule blava sègle XVIII;
• lo colombièr apiejat als bastits, o isolats de plan carrat. Consistís en un teulat d'un penjal orientat a l’opausat dels vents dominants, copat per un relaisset vertical ont i a los traucs d’envol, tipic en Tolosan;
• lo colombièr montat sus escalièrs en colimaçon.

Galariá de fotografias

En Occitània

• 
  Colombièr de l'abadiá de Sant Ilari de Menèrba
• 
  Colombièr près de Lausèrta
• 
  Colombièr sus pilars a Bassilhac
• 
  Colombièr dins un bastit de bòrda près de Rodés
• 
  colombièr près d'Ate, establit dins un cabanon de pèiras de la fin del sègle XVIII
• 
  Grand colombièr de Lardièrs
• 
  Colombièr del Castèth del Bolh sègle XVI, Sant Andrieu de Cubzac
• 
  Colombièr de la Moneta a Noïc (Carcin) sègle XVIII
• 
  Colombièr a La Sauvetat de Dròt
• 
  Colombièr a Lagupie
• 
  Colombièr e forn a Biars (Lanas)
• 
  Colombièr paret a Tenon

Endacòm mai

• 
  Colombièr de Port-Royal des Champs
• 
  Colombièr situat dins lo pargue de l'abadiá de Mortemer
• 
  Colombièr de Rouelles
• 
  Colombièr del manoir d'Ango
• 
  Colombièr a Heuqueville
• 
  Colombièr a Jersey
• 
  Colombièr de fusta a Assen
• 
  Colombièr a Marchiennes pòrta d'intrada de l'anciana ababiá e acolat a l'ancian brassaria Dufour
• 
  Colombièr de l'ancian rela de Cherves
• 
  Colombièr pòrgue de Gallienne a Javrezac.
• 
  Colombièr del castèl de Villers-en-Argonne
• 
  Colombièr a Frangy
• 
  Colmobièr a Mokotow
• 
  Colombièr de pèiras a Melón, en Galícia
• 
  Combièt modeène creat per Oscar Niemeyer a Brasilia
• 
  Lo colombièr del Pargue de la Tête d'Or (Lion)
• 
  colombièr de la pòste reiala a Sauzé-Vaussais

Vists d'interior

• 
  Interior del colombièr del castèl d'Époisses
• 
  Interior del colombièr trogloditic de Tourtenay
• 
  Lanloup manoir de la Noë Verte, nisadors

Vejatz tanben

Bibliografia (fr)

• Kathleen Watts, Colombiers & pigeonniers, édition C.L.D. France, 1980, 222 p., avec glossaire. Ouvrage traduit de l'anglais par Elisabeth Cuenod.
• Pierre Leron-Lesur, Colombiers, pigeonniers en France, éd. Massin, 1987 ISBN 2707201146
• Fernand Benoit, La Provence et le Comtat Venaissin. Arts et traditions populaires, éd. Aubanel, 1992 ISBN 2700600614
• Dominique Letellier, Pigeonniers de France, éd. Privat, 1998
• Sabine Derouard, Les Colombiers du pays de Caux, éd. Charles Corlet, 1998 ISBN 2-85480-811-8
• Christian Genet, Jacques Rollet, Jacqueline Fortin, Vieux Pigeonniers des Charentes, éd. Aubin, 1990
• Michel Lucien, Pigeonniers en Midi Pyrénées, éditions Massin, Paris, 2008
• Colombiers et pigeonniers. Région dieppoise, Connaissance du Patrimoine, 2009, 48 p. ISBN 9782910316365
• Paul et Marie-France Barabé, Les colombiers du Pays d'Auge, ed.de la Gendrerie, 2011
• Paul et Marie-France Barabé, Les poternes et autres colombiers du Pays d'Auge, ed.de la Gendrerie, 2013