Cixi

Cixi^[1] (29 de novembre de 1835, Pequin - 15 de novembre de 1908, Pequin) es una emperatritz chinesa de la dinastia Qing. En 1861, après un complòt intèrne a la Ciutat Enebida per la succession de l'emperaire Xianfeng, capitèt de prendre lo poder en China. O gardèt fins a sa mòrt en 1908. Aqueu periòde foguèt marcat per una alternància entre lei temptativas de reformas de l'Empèri, l'aumentacion deis ingeréncias occidentalas e lei manifestacions d'oposicion conservatritz ò tradicionalista ai reformas. L'Empèri Qing contunièt donc son declin e s'afondrèt definitivament tres ans après la mòrt de Cixi.

Biografia

Origina e arribada a la Cort Imperiala

Eissida d'una familha nobla manchó de Huizheng, Cixi foguèt educada per son oncle après la mòrt de sei parents. A 15 ans, foguèt chausida per integrar lo grop dei 60 concubinas de l'emperaire Xianfeng (1831-1861) e venguèt « concubina de seisen reng ». Gràcias a l'ajuda de son eunuc personau, Cixi renforcèt rapidament sa posicion a la cort imperiala e, tre 1852, Xianfeng comencèt de la favorizar. Cixi venguèt ansin la favorida en títol. Lo 27 d'abriu de 1856, donèt naissença a un fiu que foguèt pus tard designat coma eiretier per l'emperaire en causa de l'esterilitat de l'emperatritz Ci'an qu'èra la premiera concubina oficiala. En mai d'aquò, Cixi venguèt una conselhiera importanta de l'emperaire per la gestion deis afaires interiors^[2].

La presa dau poder

En 1861, la multiplicacion dei desfachas durant la Segonda Guèrra de l'Òpi (1856-1860) e dei revòutas intèrnas (Taiping, Nian, Dungan, Panthay) entraïnèron la mòrt de Xianfeng, probablament victima d'una depression. Durant son agonia, dos grops s'opausèron per prendre la direccion dau govèrn. Lo premier èra centrat a l'entorn de dos cosins favorits de l'emperaire, Yi e Zheng. Lo segond èra centrat sus lo prince Gong e lo cap de la garda imperiala, Rong Lu^[3]. Cixi fasiá partida dau segonda grop. Capitèt de raubar lo sagèu imperiau permetent de valider lei decisions de l'emperaire. Aquò permetèt a sa faccion d'annular la decision de Xianfeng de fisar la regéncia ai princes Yi e Zheng. Après una temptativa mancada d'assassinat per recuperar lo sagèu, lei caps de la premiera faccion foguèron obligats de se suicidir ò, pus simplament, foguèron executats.

Lei conjurats placèron l'eiretier oficiau Tongzhi, lo fiu de Cixi, sus lo tròne. Gong foguèt nomat conselhier de la corona. Lo raliment de l'emperatritz Ci'an permetèt de legitimar aquela presa dau poder. Formalament, Ci'an assegurèt la regéncia fins a sa mòrt en 1881. Mai, dins lei fachs, Cixi, venguda emperatritz doarièra, èra desenant lo centre dau poder chinés gràcias a son mestritge deis afaires intèrnes dau Palais Imperiau e de l'Empèri.

La modernizacion impossibla de l'Empèri

Cixi dirigiguèt leis afaires de l'Empèri fins a sa mòrt. Per aquò, assegurèt premier la regéncia au nom de son fiu Tongzhi (1861-1875). Major en 1873, aqueu darrier èra pas interessat per la gestion de l'Estat. En plaça, preferissiá la frequentacion dei prostituidas e la consumacion d'òpi. Moriguèt en 1875 en causa de seis excès. Cixi lo remplacèt per son cosin mairau Guangxu (1875-1908), çò qu'èra un còp d'Estat vertadier car Guangxu èra pas l'eiretier legitim. Pasmens, sa decision foguèt pas contestada per lei foncionaris dau Palais Imperiau.

Pasmens, lo rèine de Tongzhi marca una certana renaissença de l'Empèri Qing. D'efiech, se Cixi èra globalament conservatritz, encoratjèt lei movements de modernizacion tecnologica e militara. Per aquò, s'apielèt sus lo prince Gong que menèt lo govèrn de 1861 a 1884 e de 1894 a 1898 e sus Li Hongzhang que foguèt lo ministre principau de 1884 a 1894. Dins aquò, ausèt pas afrontar lei faccions tradicionalistas. Pauc a pauc, aquò bloquèt totei lei projèctes de modernizacion. L'Empèri contunièt ansin son declin coma l'illustra la signatura dei tractats inegaus e la performança marrida de l'armada chinesa durant la Premiera Guèrra Sinojaponesa (1894-1895).

Blocada entre lei reformators desirós d'adoptar lo modèl japonés e lei conservators radicaus, Cixi foguèt brèvament escartada dau poder per Guangxu en junh de 1898. L'emperaire capitèt de l'arrestar per ordonar la mesa en òbra d'un programa de modernizacion accelerada de l'Empèri (reforma dei Cent Jorns). Pasmens, Guangxu perdiguèt rapidament totei sei sostèns en causa dau radicalisme de seis idèas. Lei conservators e lei reformators moderats s'alièron donc per restablir lo poder de Cixi. Lo 21 de setembre de 1898, Guangxu foguèt ansin declarada incapable de governar e estremat dins la Ciutat Enebida.

Per restaurar son poder, Cixi sostenguèt lei societats secrètas. Sovent d'origina populara, aquelei movements èran conservators e fòrça ostils ais estrangiers. En junh de 1899, d'escaramochas regularas comencèron d'opausar de soudats occidentaus, encargats de protegir lei concessions e leis ambaissadas estrangieras, ai « Boxaires ». Lei combats se transformèron en guèrra vertadiera e una intervencion occidentala esquichèt lo movement. Après l'aver organizat secretament, Cixi ajudèt a reprimir l'insureccion. Pasmens, leis Occidentaus demandèron lo pagament d'indemnitats fòrça importantas que foguèron una umiliacion suplementària per la dinastia.

Dins aquò, la desfacha dei « Boxaires » aviá eliminat una partida importanta deis elements conservators e tradicionalistas que dominavan la vida politica chinesa. De mai, lo tractat de patz signat en 1901 per permetre l'evacuacion de la capitala per leis Occidentaus demandava la mesa en òbra d'accions modernisatritz coma lo melhorament dei condicions de navegacion fluviala. De mai, l'amplor de la desfacha dei « Boxaires » – qu'assaièron sovent d'atacar au còrs a còrs de tropas equipadas d'armas de fuòc – laissava desenant pauc de dobtes sus lo retàrd tecnologic chinés. La fin dau « rèine » de Cixi foguèt donc tornarmai un periòde de reformas amb la transformacion dei programas escolars (abolicion dau concors imperiau en 1905), lo retorn de reformators a de pòstes importants, lo mandadís de missions d'observacion en Euròpa, la creacion de conseus de captaus provinciaus e lo projècte de convocar una assemblada nacionala en 1917. Pasmens, Cixi moriguèt en 1908 sensa veire la fin d'aquela politica. L'emperaire Guangxu moriguèt un jorn avans ela^[4]. Lo regime imperiau subrevisquèt pas a aquelei disparicions e s'afondrèt en 1911.

Annèxas

Liames intèrnes

Bibliografia

(fr) Anne Cheng, Histoire de la pensée chinoise, Le Seuil, 1997
(fr) Danielle Elisseeff, Cixi, impératrice de Chine, Éditions Perrin, 2008.
(fr) René Grousset e François Joyaux, Histoire de la Chine: des origines à la Seconde guerre mondiale, Payot & Rivages, 2017.
(fr) H. O. Rotermund e A. Delissen (dir.), L’Asie orientale et méridionale aux XIXe et XXe siècles: Chine, Corée, Japon, Asie du Sud-Est, Inde, Presses universitaires de France, 1999.

Nòtas e referéncias

↑ « 慈禧 » en mandarin.
↑ Aquò èra una infraccion importanta ai règlas de la cort mai Cixi semblava d'aver una educacion avançada que li permetèt d'assistir l'emperaire d'un biais eficaç.
↑ Rong Lu es de còps considerat coma l'amant secrèt de Cixi mai aquò es pas demostrat.
↑ Certaneis istorians pensan a un assassinat organizada per Cixi per se venjar d'un rivau. En 2008, de mesuras mostrèron la preséncia d'una concentracion importanta d'arsenic dins lei rèstas de l'emperaire.

[1] « 慈禧 » en mandarin.

[2] Aquò èra una infraccion importanta ai règlas de la cort mai Cixi semblava d'aver una educacion avançada que li permetèt d'assistir l'emperaire d'un biais eficaç.

[3] Rong Lu es de còps considerat coma l'amant secrèt de Cixi mai aquò es pas demostrat.

[4] Certaneis istorians pensan a un assassinat organizada per Cixi per se venjar d'un rivau. En 2008, de mesuras mostrèron la preséncia d'una concentracion importanta d'arsenic dins lei rèstas de l'emperaire.

[1]

[2]

[3]

[4]