Go

Fotografia d'una partida de go.

Lo go es un jòc d'estrategia d'origina chinesa. Opausa dos adversaris que plaçan de pèiras blancas e negras sus leis interseccions d'un platèu de jòc de 19 linhas sus 19. L'objectiu es de contraròtlar lo platèu de jòc e de capturar lei pèiras pausadas per l'adversari gràcias a d'enceuclaments. Problablament aparegut durant lo Periòde dei Primas e deis Autonas, es lo jòc d'estrategia pus ancian conegut a l'ora d'ara e es fòrça popular en China, en Corèa e en Japon. Lei règlas modèrnas son eissidas d'un ensemble de reformas que se debanèron au sègle XV en Japon. Lo jòc se difusèt lentament dins lo rèsta dau mond, principalament a partir de Japon. Per aquela rason, la màger part dei tèrmes utilizats au nivèu internacionau son japonés.

Istòria

Leis originas dau go

Representacion chinesa d'una partida de go (sègle X).

Segon lei legendas que còntan son origina, lo go seriá aparegut vèrs 2000 avC en China. Pasmens, segon lei tèxtes disponibles, l'aparicion dau go auriá puslèu luòc durant lo Periòde dei Primas e deis Autonas (722-481 avC). En particular, es mencionat per Confuci (551-479 avC) ne'n menciona l'existéncia dins seis escrichs. Lo jòc venguèt rapidament popular e lei premiers tractats teorics sus lo go apareguèron a la fin dau periòde Han (206 avC - 220 apC). Puei, foguèt integrat ai quatre « arts sacrats » practicas per l'emperaire e sei cortesans. En parallèl, lo còrpus teoric se desvolopèt e d'organizacions de jogaires se formèron.

Lo go gardèt son estatut de jòc de l'elèit sociau fins au sègle XIX. Pasmens, declinèt amb lei dificultats de la dinastia Qing avans d'intrar dins una crisi prefonda durant lo sègle XX en causa dei guèrras civilas entre faccions, de la Segonda Guèrra Sinojaponesa e de la Revolucion Culturala.

La difusion en Japon

Lo go se difusèt probablament en Corèa au sègle V e en Japon a la fin dau sègle VII ò au començament dau sègle VIII. Se difusèt rapidament au sen de l'aristocracia locala e, dins l'archipèla nipon, sa practica foguèt reservat a l'elèit. En particular, lei samorais la considerèron coma un entraïnament a l'estrategia militara. Au sègle XV, apareguèron lei règlas modèrnas dau metòde japonés amb la supression de certanei règlas arcaïcas.

Lei reformas japonesas permetèron un desvolopament novèu de la teoria, çò qu'aumentèt l'interès dei senhors dau periòde per lo jòc. En 1578, lo daimio Oda Nobunaga (1534-1582) creèt lo títol de Meijin per guierdonar lo monge Nikkai, un jogaire famós de l'epòca d'Edo. Quauqueis ans pus tard, en 1590, Toyotomi Hideyoshi organizèt lo premier torneg destinat a designar lo melhor jogaire dau país. Aquò menèt a una organizacion nacionala dau go professionau que foguèt supervisada durant lo Shogunat Tokugawa per una mena de « ministre dau go » (go-dokoro en japonés). Aquò aguèt per consequéncia una aumentacion considerabla dau nivèu dei jogaires e lo periòde es considerat coma « l'Edat d'Aur » dau go.

En 1868, la Restauracion Meiji trebolèt lo quadre tradicionau de l'aristocracia japonesa e lo go conoguèt una crisi prefonda marcada per la revirada de plusors temptativas de reorganizacion. Pasmens, aquò menèt a la fondacion, en 1879, de la Hoensha que foguèt la premiera organizacion modèrna dau go. En 1924, laissèt la plaça a la Nihon Ki-in qu'es totjorn l'organizacion professionala de go pus importanta de Japon. Aquela evolucion foguèt acompanhada per de transformacions dei règlas coma l'instauracion de limits de temps per lei dos jogaires.

La difusion en Occident

La difusion dau go en Euròpa foguèt relativament tardiva car la premiera mencion dau jòc i data solament de 1615. Puei, se lo jòc foguèt evocat dins plusors racòntes de viatges, sei règlas demorèron pauc claras per leis Europèus fins a la fin dau sègle XIX. Lo sinològ anglés Herbert Giles (1845-1935) foguèt ansin l'autor de la premiera presentacion utilizabla dei règlas. Pasmens, l'òbra pus importanta dins la difusion dau jòc sus lo continent europèu foguèt l'obratge, intitulat Das japanisch-chinesisch Spiel ‘Go’ : ein Concurrent des Schach, publicat en 1881 per Oskar Korschelt (1853-1940). En 1895, menèt a la creacion dau premier club europèu de go per d'oficiers de la marina austroongresa. Puei, pareguèt la premiera revista alemanda en 1909 e foguèt organizat lo premier torneg a Berlin en 1924.

Lo go modèrne

L'estructuracion dau go modèrne comencèt après la Segonda Guèrra Mondiala sota l'impulsion de la Nihon Ki-in. Lei diaspòras japonesas, coreanas e chinesas aguèron tanben un ròtle important dins la difusion dau go. Aquela expansion foguèt fòrça influenciada per lei règlas japonesas que venguèron l'estandard internacionau. Pasmens, i aguèt pas d'unificacion mondiala dei règlas. Au contrari, dos sistèmas de descòmpte de ponchs – japonés e chinés – apareguèron e de particularismes locaus se mantenguèron. Durant leis ans 2010, lo nombre de jogaires regulars èra estimat a 40 milions (dont un milion d'Europèus).

Règlas

Lo go opausa dos jogaires que son objectiu es de despartir un platèu quadrilhat (lo goban) per i dessenhar de territòris. Per aquò, lei dos jogaires depausan alternativament de pèiras sus leis interseccions de la grilha. Cada jogaire es identificat per la color blanca ò negra de sei pèiras. Aquelei pèiras pòdon pas èsser desplaçadas mai es possible de lei capturar per enceuclament. A la fin de la partida, lo jogaire qu'ocupa la partida pus importanta dau platèu es venceire.

Lo materiau

Lo platèu (碁盤 goban en japonés) es compausat d'una grilha de 19 linhas sus 19 que forman 361 interseccions. Lo materiau tradicionau per la fabricacion dau platèu es la fusta de kaya, un conifèr originari de Japon. Lei començants pòdon utilizar de platèus pus pichons de 13 × 13 linhas (169 interseccions) ò de 9 × 9 linhas (81 interseccions).

Lei pèiras (碁石 go-ishi en japonés) son despartidas en dos ensembles teoricament infinits. Dins la practica, son sovent constituits de 181 pèiras negras e de 180 pèiras blancas. En forma de lentilha, lei pèiras son plaçadas sus leis interseccions dau platèu. Tradicionalament, son rejonchas dins de bòlas de fusta (碁笥 go-ke en japonés). Lo curbecèu de la bòla permet de gardar lei pèiras capturadas durant la partida.

• 
  Representacion esquematica d'un platèu de go.
• 
  Fotografia de pèiras utilizadas per lo go.
• 
  Fotografia de doas bòlas de pèiras e d'un curbecèu.
• 
  Fotografia dau materiau de jòc durant una partida.

Lo començament de la partida

Determinacion de la color

Se lei colors son pas impausadas, lei jogaires lei determinan per un metòde dich nigiri. Un jogaire pren de pèiras blancas dins sa man e son adversari dèu devinar aqueu nombre. Pausa una pèira negra se pensa que lo nombre de pèiras blancas es impar e doas se pensa que lo nombre es par. Son adversari paura alora sei pèiras per que siegan comptadas. Se lei Negres an ben devinat, gardan sa color. Dins lo cas contrari, lei jogaires càmbian sei bòlas.

D'un biais generau, començar amb lei Negres es un avantatge. Per compensar aquel andicap, lei Blancs obtènon un certan nombre de ponchs d'avança. Dicha komi, aquela avança es egala a 6,5 pts en Japon e en Corèa e a 7,5 pts dins lo rèsta dau mond.

Torn de jòc

Au començament de la partida, lo goban es vuege. Lei jogaires depausan alternativament una pèira sus una interseccion liura, compres aquelei situadas sus lei linhas dei bòrds exteriors de la grilha. Lei pèiras plaçadas pòdon pas èsser desplaçadas durant la partida. Pasmens, lei pèiras capturats son retiradas. Enfin, un jogaire pòu passar son torn ò abandonar.

Andicaps

Per permetre a de jogaires de nivèus diferents de s'afrontar, existís un sistèma de pèiras d'andicap. Lo nombre d'aquelei pèiras es determinada per la diferéncia de nivèus entre lei dos jogaires. Es egau a una pèira per nivèu d'escart. Per exemple, un jogaire dau 8^en kuy aurà drech a 5 pèiras d'andicap còntra un jogaire dau 2^en kyu. Lo nombre de pèiras es teoricament sensa limit mai, per de rasons d'interès, es generalament limitat a 9. En delà, es conselhat d'utilizar un goban de talha reducha.

Se d'andicaps son aplicats, lo jogaire pus feble jòga amb lei Negres. Comença la partida en plaçant sei pèiras d'andicap. Dins la màger part dei règlas, dèu lei plaçar sus d'interseccions particularas que son dichas hoshi. Pasmens, certanei versions dau go permèton un plaçament liure. Puei, après posicionament dei pèiras d'andicap, lei Blancs inician la partida.

Descòmpte dau temps

Avans l'adopcion dei règlas modèrnas, i aviá normalament pas de limit de temps per jogar un còp e lei partidas de go podián durar plusors jorns ò setmanas segon la disponibilitat dei jogaires. Pasmens, dins lo corrent deis ans 1920, un limit foguèt introduch e la durada d'una partida foguèt pauc a pauc reducha. Uei, la tradicion consistís a donar un temps globau a cada jogaire. Puei, a la fin dau descòmpte, lei jogaires intran dins un periòde suplementari dich byo yomi. Son alora obligats de jogar cada pèira suplementària dins un temps limitat. De temps de jòc frequents son :

• dos oras e un byo yomi d'una minuta.
• trenta minutas e un byo yomi de trenta segondas.

Dins lei tornegs, la gestion dau temps es assegurat per un assistent e de relòtges similars a aquelei utilizats per lei jogaires d'escacs son sovent presents.

L'estatut dei pèiras

Cadenas, libertats e capturas

Lei pèiras d'una meteissa color que son dirèctament adjacentas en seguissent lei linhas de la grilha son connectadas e forman una cadena. Leis interseccions vuejas adjacentas a una pèira segon una linha de la grilha son dichas « libertats ».

Una pèire isolada ò una cadena que tèn unicament una libertat es dicha « en atari ». Se pèrd aquela libertat, es capturada e totei lei pèiras de la cadena son retiradas dau goban e plaçadas dins lo molon de « presoniers » dau jogaire advèrs.

• 
  Representacion d'una cadena negra, de doas cadenas blancas e dei libertats de cada ensemble.
• 
  Exemple de cadena negra capturada après lo plaçament d'una pèira sus l'interseccion A per lei Blancs.

Còps enebits

Avans de jogar un còp, lei libertats dei diferents grops de pèiras son analizadas per retirar lei cadenas capturadas. Puei, après plaçament de sa pèira per lo jogaire, la situacion es tornarmai observada. Se la pèira novèla entraïna la formacion d'una pèira ò d'una cadena sensa libertat, lo còp es considerat coma un « suicidi » e es enebit.

De mai, es enebit de jogar un còp que mèna a la repeticion d'una situacion de jòc anteriora. Dicha ko, aquela règla permet d'empedir un blocatge dau jòc dins una bloca infinida. Pasmens, i a un nombre important de variantas d'aqueu principi. Per exemple, dins lei règlas francesas, lo ko regarda unicament totei lei situacions anterioras. En revènge, dins lei règlas japonesas, repetir una posicion non immediatament anteriora es possible e entraïna l'annulacion de la partida.

• 
  Exemple d'una situacion de ko enebida segon lei règlas.
• 
  Exemple de situacion onte lei Negres pòdon pas plaçar de pèiras au centre de la formacion blanca car lo còp menariá a la formacion d'una cadena sensa libertat (« suicidi »).
• 
  Dins aqueu cas, lei Negres an lo drech de plaçar una pèira au centre de la formacion blanca car lo còp mèna en prioritat a la captura de la formacion blanca que pèrd sa darriera libertat.

La fin de la partida

La fin de la partida a luòc quand un jogaire abandona ò quand lei dos jogaires passan lor torn. Lei ponchs de cada jogaire son alora comptats e lo jogaire amb lo descòmpte pus important es designat venceire. Existís dos tipes principaus de règlas per realizar aqueu descòmpte que son dichas « règlas japonesas » e « règlas chinesas ». Se fau nòtar que lo comptatge dei ponchs es de còps una causa complèxa, especialament amb lei règlas japonesas, que pòdon menar a de contestacions e a de litigis.

Pèiras viventas e mòrtas

A la fin de la partida, lei pèiras qu'èran dins una situacion menent a una captura considerada coma inevitabla son dichas « mòrtas ». Son retiradas dau goban e apondudas au molon dei presoniers. Leis autrei pèiras son dichas « viventas » e laissadas sus lo platèu. Aquela règla permet d'acabar pus rapidament una partida mai pòu entraïnar de desacòrdis. Dins aqueu cas, la partida es perseguida per verificar l'estatut dei grops de pèiras contestats.

Sekis

Article detalhat: Seki.

Representacion d'una situacion de seki.

Una situacion de seki es una posicion blocada caracterizada per l'impossibilitat de plaçar una pèira per capturar una cadena advèrsa sensa pèrdre una cadena avans. Coma lei dos jogaires son pauc susceptibles de desblocar una tala situacion, totei lei pèiras que fan partida dau seki son consideradas coma viventas e laissadas sus lo goban. Pasmens, lo descòmpte dei ponchs dins un seki es de còps complèx e de règlas especificas pòdon existir.

Metòde japonés

Se lo metòde japonés es aplicat per designar lo venceire, cada jogaire dèu denombrar lo nombre d'interseccions que son contraròtladas per sei pèiras, es a dire que son totalament enviroutadas per sei pèiras. Puei, retira a aqueu resultat lo nombre de pèiras capturadas per son adversari. Lei Blancs apondon la valor dau komi a sa marca per determinar lo venceire.

Metòde chinés

Dins lo metòde chinés, lei presoniers son pas comptabilizadas per determinar la victòria. En plaça, son comptadas totei leis interseccions ocupadas per cada jogaire. Dins una partida jogada segon aquelei règlas, lei jogaires an donc interès de plaçar un maximom de pèiras sus lo goban. Lo nombre de còps realizats es donc sovent pus important que dins una partida japonesa.

Contestacions e còps illegaus

Dins lei règlas japonesas, la necessitat per lei dos jogaires de s'acordar sus l'interpretacion de la posicion finala de la partida, lei desacòrdis e lei contestacions i son pas raras, compres au nivèu professionau. Per resòuvre aquelei problemas, existís un còrpus detalhat per resòuvre certanei cas complèxs. De mai, dempuei leis ans 2010, l'usatge d'ordinators es frequent, e obligatòri dins certanei federacions, per reglar lei cas pus problematics.

D'autra part, un còp illegau jogat durant la partida, compres l'oblit de retirar lei pèiras capturadas, entraïna la pèrda immediata de la partida.

Competicions

Existís un ensemble organizat de competicions de go que tèn de declinasons internacionalas, continentalas e nacionalas. Lei tornegs pus importants son situats en Asia. Pòdon prepausar de prèmis de mai de 100 000 dolars e son seguits per de milions d'espectators. La màger part d'aquelei competicions son organizadas per lei federacions localas ò per d'organizacions privadas e lei règlas utilizadas pòdon presentar quauquei variacions (per exemple, sus la valor dau komi). Pasmens, existís un sistèma de classament relativament unificat dei jogaires.

Dins la categoria amator, lei nivèus van dau 30^en au 1^èr kyu (« començant ») e dau 1^èr au 9^en dan. Lo 30^en kuy es una valor indicativa car i a teoricament pas de limit inferior au nivèu d'un començant. En lei professionaus, lei nivèus varian unicament dau 1^èr au 9^en dan. Un nivèu de 7^en dan professionau correspònd mai ò mens a un nivèu de 1^èr dan amator. Entre amators, un nivèu de diferéncia es l'equivalent d'una pèira d'andicap. Per lei professionaus, l'escart es pus feble e una pèira d'andicap es generalament egala a tres ò quatre nivèus de diferéncias.

Annèxs

Liames intèrnes

• Escacs.
• Jòc.
• Jòc d'estrategia.
• Ko.
• Nihon Ki-in.
• Seki.

Bibliografia

• (fr) Pierre Aroutcheff, Le Jeu de go, Hatier, 1983.
• (en) Andrew Grant, 400 Years of Go in Japan, 2003.
• (fr) Motoki Noguchi, Jeu de go. Le langage des pierres. Règles et fondamentaux, Praxeo, 2005.