Georges Dumézil

Endadí autograf de Georges Dumézil a Maurice Halbwachs.
Fons Maurice Halbwachs de la Bibliotèca de sciéncias umanas e socialas París Descartes-CNRS

Georges Dumézil es un linguista, comparatista, filològ e academician francés, dels aujòls occitans, nascut lo 4 de març de 1898 a París, vila ont moriguèt l'11 d'octòbre de 1986. Son trabalh sus las societats e las religions indoeuropèas es encara l'objècte de travalhs d'apregondiment e de controvèrsias, dobriguèt de perspectivas nòvas per fòrça cercaires en sciéncias umanas.

Avent la mestreja d'una trentena de lengas, faguèt un important trabalh d'estudi comparatiu exacte e dirècte dels tèxtes mai ancians de las mitologias e de las religions dels pòbles indoeuropèus. Mostrèt que fòrça d'aqueles recits èran organizats segon d'estructuras narrativas identicas e que los mites exprimits per aqueles recits tradusissián una concepcion de la societat organizada segon tres foncions:

• la foncion del sacrat e de la sobeiranetat;
• la foncion guerrièra;
• la foncion de produccion e de reproduccion.

Aquela organizacion en tres foncions se troba descricha aital dins:

• la mitologia,
• los recits fondators coma aquelas de la Roma antica,
• las institucions socialas coma aquelas del sistèma de las castas en Índia,
• la segmentacion de la societat de Regim Ancian en clergat, noblesa e tèrç Estat.

Dumézil tanben s'interessèt a las lengas e recits tradicionals dels pòbles d'Asia centrala.

Biografia

Ascendéncia

Son grand Pierre, artesan tonelièr a Baion (Gironda), envia al licèu son filh Jean Anatole Dumézil, que s'apassiona per las lengas estrangièras e lo latin e venguèt general d'armada. Jean Dumézil transmet sa passion pel latin a son fils, capable, a nòu ans, de legir L’Eneïda dins lo tèxte, e aprenent tanben lo grèc ancian e l'alemand.

Escolaritat escolara

Georges Dumézil estudia dins diferents licèus, seguent son paire dins sas diferentas afectacions: Borges, Briançon, París, Neufchâteau, Tròias, de nòu a París, Tarba, e fin finala Vincennes. Faguèt las classas preparatòrias al licèu Louis-le-Grand, a París. Encontrèt alara lo grand filològ Michel Bréal (mòrt en 1915), traductor de l'òbra de Franz Bopp, fondator de la gramatica comparada e autor d'obratges sul vocabulari de las lengas indoeuropèas. Aquel lo recomandèt a son successor Antoine Meillet, un autre grand linguïsta. Abans d'èsser recebut a l'École normale supérieure en 1916, Dumézil apren l'arab e lo sanskrit.

Al sortir del licèu, coneissiá donc sièis lengas, d'elas tres lengas ancianas.

Vida universitària

Georges Dumézil foguèt recebut primièr al concors d'admission a l'École normale supérieure en 1916, als 18 ans. Sos estudis son interromputs per sa mobilizacion coma oficièr d'artilhariá, de març 1917 fins a febrièr de 1919. Al mes d'octobre, es agregat de letras. Ensenha qualques meses a Belvés puèi, en genièr de 1921, venguèt lector de francés a l'universitat de Varsòvia. En 1922, torna en França per començar sas doas tèsis d'istgòria de las religions e de mitologia comparada, jos la direccion d'Antoine Meillet.

Dumézil las presentèt en abril de 1924. La primièra, titulada Lo Festin d'imortalitat. Estudi de mitologia comparada indoeuropèa, ont compara  l'ambroisia e una bevenda mitologica indiana de nom e de caracteristicas similaras, l’amrtâ. Se limita pasmens pas a la comparason de doas religions: i intègra d'elements de fòrça mitologias indoeuropèas. Li es reprochat alara de prene tròp de libertats amb los fachs per contar una istòria mai bèla; es una critica que d'unes fan  encara fins ara. Dins sa tèsi, en l'abséncia de bevenda d'imortalitat en Escandinàvia, auça la bièrra a aquel reng, çò qu'es reconegut (quitament d'esperel) coma una error. La segonde se titula Lo Crime de las Lemnienas. Rites e Legendas del mond egèu.

En 1925, s'anèt Turquia e i ensenha l'istòria de las religions a l'universitat d'Istanbol, creada per Atatürk, qu'aviá desirat la creacion d'aquela cadièra d'istòria religiosa. I aprend lo turc, viatja dins lo Caucàs e en Russia, e descobrís la lenga e la mitologia ossètas, sola lenga indoeuropèa del Caucàs. Tanben estúdia la lenga dels oubykhs, pòble caucasian vençut pels Russes entre 1860 e 1870, e refugiat dins l'Oèst de la Turquia, e tanben lo cherqués e l'abkhaz. Lo fons d'obratges que torna dels seus viatges es un dels mai importants de caucasologia en Occident (Bibliotèca interuniversitària de las lengas orientalas, París).

En 1931, obtenguèt un pòste de lector de francés a l’université d'Uppsala, en Suècia. Aquel passatge a Uppsala ajudarà mai tard Michel Foucault, son protegit, a i èsser tanben nomenat. Daissèt aquela plaça en 1933 e obtenguèt, mercé a la proteccion de l’indianista Sylvain Lévi, una plaça d'encargat de conferéncias en sciéncias religiosas. Enseguida foguèt nomenat « director d’estudi comparatiu de las religions dels pòbles indoeuropèus » a la V^a section de l’Escòla practica dels nauts estudis. Tenben pren de leissons de sinologia donadas per Marcel Granet, redigís d'articles nacionalistas jol pseudonime de Georges Marcenay e frequenta Marcel Mauss. En 1938, escriguèt Jupiter Mars Quirinus, on menciona pel primièr còp sa teoria de las tres foncions.

En 1941, es expulsat de l’ensenhament per èsser francmaçon. Es alara jos la proteccion del paire Dabosville, director de l’Escòla Saint-Martin-de-França a Pontoise, que lo pren coma ensenhaire de latin e de grèc. Torna a l’universitat l’an seguent après l’intervencion de Jérôme Carcopino. Ensenha al Collègi de França, de 1949 a 1968, a la cadièra de las civilizacions indoeuropèas creada per el.

Alara se retira mas, pendent tres ans, contunha de donar de conferéncias als Estats Units, a la universitats de Princeton, Chicago e Los Angeles. Comença alara un trabalh de compilacion de son òbra. Publica los tres volums de Mite e Epopèia en 1968, 1971 e 1973. En 1970, intra a l’Acadèmia francesa en 1978. Son esposa Madeleine moriguèt en 1987.

De 1952 fins 1972, viatja sovent dins lo Caucàs per i estudiar las lengas e mitologias.

Òbras de mitologia comparada: la teoria de la trifoncionalitat

Dempuèi sa tèsi, causís son domèni de recerca: la mitologia comparada. Au començament, incitat dins aquela direccion per Antoine Meillet, que vol que torna prene l'estudi de la religion indoeuropèu ont aviáestat abandonada fa de decenias, es abandonat pels seus parelhs filològs que li repròchan, d'unes, d'inclure tròp de mitologia dins los estudis literaris e, pels autres, de tòcer los fachs per sla seuna teoria.

Sa descobèrta de la cultura ossèta (darrièra branca subreviventa dels Alans, descendents dels Scits), estudiada de per abans per Vsevolod Miller, li fa tornar a aquela via de rerca. En efièch, aqueles se projèctan dins lo pòble mitic dels Nartes. Aquel mond mitic dels Nartes es fòrça pròcha dels monds mitics indoeuropèus (los monstres e los dracs i sont los mèsmes). E tanben, aquel pòble dels Nartes se divisa explicitament en tres familhas:

• aqueles qui son fòrts per l'intelligéncia (zund), los Alægatæ ;
• aqueles que son fòrts pel coratge e la valença al combat, los Æxsærtægkatæ;
• aqueles quei son rics de lor bestal: los Boratæ.

Publica en 1930 un article, La Preïstòria indoiraniana de las castas, ont fa un rapòrt entre la division en tres categorias de la societat en Índia d'aquela trobada en Iran ancian. Se pòt remarcar que l'Iran d'ara es lo sol país musulman dotat d'un clergat.

En 1938, lo rapòrt rasonat entre brahmans indians e flamines romans li permet d'analizar la foncion del sobeiran dins las societats indoeuropèas. I jonh lo rapòrts ja fachs entre societats indianas e iranianas ancianas a l'observacion dels flamines, collègi dels prèires romains. Los flamines majors fasián lo culte dels tres dieus Jupitèr, Mart e Quirin, que los caractèrs correspondon a las tres foncions de comandament e del sacrat, de fòrça guerrièra e de feconditat. La foncion de sobeiranetat se descompausa, ela, en dos penjals segon çò dich:

• l'un es formal, d'origina sacerdotala, s'exprimís tanben dins una dimension juridica e es enrasigat dins aquel mond;
• l'autre aspècte de la sobeiranetat es fondadt sus la poténcia e enrasigada dins l'autre mond.

Anant mai luènh dins sos rasonaments (vejatz son libre mai aisit d'accés, Jupitèr Març Quirin (1941)) formaliza la teoria de las tres foncions (sobeiranetat e religion, guèrra, produccion), triparticion que se trapa dins lo vocabulari, l'organizacion sociala e l'ensems legendari de totes los pòbles indoeuropèus:

• societat medievala, per exemple, divisada en oratores (aqueles que pregan, lo clergat), bellatores (aqueles que combaton, la noblesa) e laboratores (aqueles qui trabalhan, lo tèrç estat), ;
• societat indiana, divisada en brahmans (prèire, ensenhaires e professors), kshatriyas (rei, princes, administrators e soldats), e la casta productitz, se divisant en vaisyas (artesans, comerçants, òmes d'afars, agricultors e pastres) e shoûdras (servicials).

Dins aquela societat, los perlongaments son encara mai importants: dins lo grand poèma epic indian Mahabharata, cada eròi agís segon l'esquèma trifoncional, segon lo caractèr e a plaça del dieu que n'es lo representant.

Dumézil mòstra enseguida que l'istòria oficiala de las originas de Roma es una meda en scèna d'aquela mèsma ideologia estructuranta. En consequéncia, seriá van de cercar a destriar legenda e istòria al subjècte de Romul e dels seus successors.

Legat a las sciéncias umanas

La trifoncionalitat dumeziliana, s'aguèt un impacte fòrça important suls estudis indeuropèus, demota encara l'objèctte de controvèrsia.

Sos metòdes de trabalh influencièron fòrça l'ensems d'una disciplina, l'estudi de las religions antiques: cambièt lo biais de las estudiar, creant l'estudi comparat de las mitologias, tanben mostrant que las divinitats existissàn pas d'esperelas, e que se caliá far portar los estudis suls paires o los grops de dieus (al biais qu'èran celebrats dins los recits mitics). Totas aquelas analisis portan sus l'estructura dels mites e dels recits, aprochant pas jamai de fachs isolats.

Donc es lo creator d'una disciplina novèla, e avançar a palpas, elaborar una metodologia: e anèt fins a renegar l'integralitat de son òbra anteriora a 1938 (que d'unes dels adversaris contunhan eancara a criticar).

Las òbras de Dumézil donent un vejaire nòu entre autre sus les religions grègas, romanas, indianas de las originas aucèron sovent l'opposicion, fins a de criticas vivas, dels especialistas d'aqueles domènis rebutan los apòrts novèls de la mitologia comparada dins lors domènis respectius. Arnaldo Momigliano, istorian de la Roma antica, que critiquèt fòrça la tèsis trifoncionnalista, n'es un exemple d'entre autres. L'indianista alemand Paul Thieme èra un dels seus adversaris mai resolut. D'entre los istorians de las religions ancianas, Dumézil deguèt s'enfrentat francament al britanic H. J. Rose, al neerlandés H. Wagenvoort, e al francés, André Piganiol.

Lo metòde Dumézil faguèt escòla, coma per:

• l'istorien Georges Duby, que mostrèt la continuïtat de las tres foncions a l'Edat Mejana dinsns Los tres ordres o l'imaginari del feudalisme (1978) e Lo Cavalièr, la Femna e lo Prèire (1981) ;
• lo filosòfe Michel Foucault, que foguèt aparat pel quita Dumézil, e s'inspiré dèt sas recercas al començament dels seus trabalh.

Foguèt l'antropològ Claude Lévi-Strauss que  prononcièt son discours de recepcion a l'Acadèmia francesa.

Fòrça universitaris prenguèron sus tèmas preferits, d'entre eles l'indianista suedés Stig Wikander (1908-1983), l'especialista del mond celtic Christian-J. Guyonvarc'h, l'indianista francés Louis Renou, lo linguista e mitlòg neerlandés Jan de Vries (1890-1964), lo lingüista francés Émile Benveniste e, mai recentament, l'istorian Bernard Sergent. Existís pas d'« escòla dumeziliana », perque Dumézil jamai foguèt lo director de tèsi d'un doctorant, las òbras de Georges Dumézil marquèron pregondiment la mitologia comparada e l'ensems de las recercas portant sus las ancianas religions europèas. Tanben influencièt lo filosòfe e retorician francés Philippe-Joseph Salazar, alara jove normalian, li suggerissent que la votz èra un objècte d'estudi.

Los indianistas Jean Naudou, Nick J. Allen, d'Oxford, e Daniel Dubuisson admeton l'utilitat de las tèsis trifoncionalas dins lor domèni, tanben coma Émilia Masson dins lo sèu, los Ititas.

Michel Poitevin insistiguèt sus l'interés filosofic de l'òbra de Dumézil, qu'incita a soscar sus las estructuras simbolicas de l'esperit uman.

Aquela avançada dins la recerca reconeguda empachèt pas de comparatistas, coma Jean Haudry de soslinhar las limitas de la teoria de las «Tres foncions». Aquel fa remarcar qu'aquel esquèma explicatiu pausa un problèma de cronologia e es malaisit d'aplicar a d'unes domènis del mond indoeuropèu; d'entre eles, subretot los monds grèc o balt per que, cossí o reconéis lo quite Dumézil, l'interpretacion dels mites pel prisme de la trifoncionalitat ofrís pauc de resultats. Jean Haudry explica que fòrça recits e legendas pòdon èsser interpretats e enetedits sonque mejans de nocions cosmologicas, e que la cosmologia dels tres cèls, cèls diurne, cèl nocturn e cèl crepuscular, constituís la basa de las « tres colors » simbolicas blanca, negra e roja, e de lor aplicacion a la societat, las famosas tres foncions. Aquela aplicacion a la societat es pas realizada pels totes los pòbles indoeuropèus, mas sonque per d'unes d'aqueles.

Polemica sus les seunas idèas politicas

Dumézil mantengava de relacions amb d'escrivans coma Charles Maurras, Pierre Gaxotte (que demorèt l'amic), o Pierre Drieu la Rochelle dins los ans 1920, e collaborèt dins los ans 1930 al jornal nacionalista Le Jour (ont signava del pseudonime de Georges Marcenay d'editorials denonciant lo dangièr de l'Allemanha itleriana).

A partir dels ans 1960 e subretot pendent los ans 1980, d'istorians coma Arnaldo Momigliano e Carlo Ginzburg difaman Dumézil, segurament per de rasons ideologicas, l'accusant de noirrir d'afinitats amb la drecha extrèma, veire de testimoniar d'una sensibilitat a las idèas nacional socialistas, atacas que foguèron plan segur rebutadas.

Dumézil fa partit del comitat de patronatge de Nouvelle École — revista ligada a la Novèla Drecha fondada per Alain de Benoist e accusada per l'esquèrra intellectuala de mantenir un mite indoeuropèu — de mai-juin 1972 fins a novembre de 1973 : « […] mai d'unas ipotèsis foguèron avançadas per explicar que siá l'intrada dins lo comitat de patronatge de Nouvelle École coma la decision de ne sortir ».

Per d'unes, Dumézil es suspècte a causa de son tèma preferit, los Indoeuropèus, que lo GRECE metava en abans dins los ans 1970-80. Perque s'interessar, a partir dels ans 1930, a un pòble que los tenents de l'ideologia ariana volgava identificar la « raça » germanica? Per Didier Eribon, Dumézil, vigorosament opausat a tota forma d'antisemitisme, a pas res d'un nazi: sos estudis suls Indoeuropèus, que cap de biais anoncian sas opinions politicas, venon d'un periòde anterior a la popularizacion d'aquel tema pels nazis, perque son primièr article sul subjècte data de 1930. Mòstra dins aquel obratge que los detractors e acusatos de Dumézil pasmens aurián pres la pena de lire los seus libres e subretot aquel qu'utilizavan per l'acusar (Mites e dieus dels Germans: ensag d'interpretacion comparativa, PUF, 1939).

Dins l'entrevista televizada que donèt, a la fin de sa vida, al jornalista Bernard Pivot dins l'emission Apostrophes, l'istorian, interrogat sus una publicacion de Drieu La Rochelle pareguda en 1943 dins La Nouvelle Revue française (article consacrat a Dumézil e titulat Éternelle Germanie), precisa que la critica recurrenta segon que auriá presentat los Indoeuropèus coma una raça superiora s'oposant als Semits li foguèt de totjorn completament estrangièra.

A Didier Eribon, Dumézil confia: « Aguèri una tentacion politica quand èri jove, al sortir de la guèrra. Gaxotte me presenta a Maurras, qu'èra un òme pivelaire. » Question: « Avètz aprochat l'Action française ? » Dumézil: « Jamai aderiguèri. Trop de causas me separava d'ela. Lo credo de l'Action française èra un blot: enebissiá a l'encòp de tastar Edmond Rostand coma de creire a l'innocéncia del capitani Dreyfus… Lèu lèu, me semblèt van de me preocupar de politica interiora. De fach, a partir 1924, lo malastre èra ja dins l'aire… E m'anèri cap a Istambol, ont me daissèri penetrar pel savi fatalisme oriental. » declara tanben a Didier Eribon : « Lo principi non pas simplament monarquic, mas dinastic, que met lo pòste mai naut de l'Estat aparat dels capricis e de las ambicions, me pareissava, e me pareis totjorn, preferable a l'eleccion generalzada ont vivèm depuèi Danton e Bonaparte. L'exemple de las monarquias del Nòrd (de l'Euròpa) me confirmèt dins aquel sentiment. Plan segur, la formula es pas aplicabla en França. »

Lista de las lengas conegudas per Georges Dumézil

Georges Dumézil es d'en primièr un lingüista; en mai del francés, n’aprenguèt maitas, a cadun dels seus viatges (per dire, al mens, de las « bailejar», valent a dire de las legir):

• grèc ancian
• latin
• arab
• alemand
• anglés
• persan
• sanscrit
• polonés e rus pendent son viatge a Varsòvia
• turc, ossèt, obikh e abkhaz pendent son viatge en Turquia
• armèni
• suedés
• quíchoa
• khmer
• noroèc.

Òbras

Abans de 1939

• Lo Festin d'imortalitat - Estudi de mitologia comparada indoeuropèa, sa tèsi, Annals del Musèu Guimet, 1924
• Lo Crime de las Lemnienas - Rites e Legendas del mond egèu, 1924, sa tèsi complementària;
• Lo Problèma dels Centaures - Estudi de mitologia comparada indoeuropèa, Annals del Musèu Guimet, 1929
• Legendas sus las Nartes, seguidas de cinq notas mitologicas, París, Honoré Champion, "Bibliothèque de l'Institut français de Léningrad", t XI, 1930.
• La Lenga dels Oubykhs (I, Grammaire ; II, Textes traduits et commentés ; III, Notes de vocabulaire), 220 p. grand format, París, Honoré Champion, 1931.
• Oranos-Varuna - Ensag de mitologia comparada indoeuropèa, Maisonneuve, 1932.
• Introduccion a la gramatica comparada de las lengas caucasianas del nòrd, 152 p. grand format, París, Honoré Champion, 1931.
• Flamen-Brahman, 1935

La bibliografia que ven d'èsser donada contien los premicis de la mitologia comparada, que foguèt enseguida reconeguda erronèa per Dumézil, mas tanben d'estudis linguistics scientifics.

A partir de 1939

• Mites e dieus dels Germans - Ensag d'interpretacion comparatiae, PUF, 1939
• Mitra-Varuna - Ensag sus doas representacions indoeuropèas de la Sobeiranetat, PUF, 1940
• Jupitèr Mart Quirin, compausat de:
  • Ensag sus la concepcion indoeuropèa de la societat e sus las originas de Roma Gallimard, 1941
  • Naissença de Roma, Gallimard, 1944
  • Naissença d'arcàngels - Ensag sus la formacion de la religion zoroastriana, Gallimard, 1945
  • Explicacion de tèxtes indians e latins, Gallimard, 1948
• Los Mites romans, compausat de:
  • Oraci e los Curiaces, Gallimard, 1942
  • Servi e la Fortuna - Ensag sus la foncion sociala de losange e de blaima e suls elements indoeuropèus del cens roman, Gallimard, 1943
  • Tarpeia - Cinc ensags de filologia comparada indoeuropèa, Gallimard, 1947
• Loki, G.P. Maisonneuve, 1948
• L'Eritatge indoeuropèu a Roma, Gallimard, 1949
• Lo Tresen Sobeiran, G.P. Maisonneuve, 1949
• Los Dieus indoeuropèus, PUF, 1952
• Rituals indoeuropèuns a Roma, Klincksieck, 1954
• Divesa latinas e mites vedics , Latomus, 1956
• Aspèctes de la foncion guerrièra pels Indoeuropèus, PUF, "Bibliothèque de l'Ecole des Hautes Etudes, Sciences religieuses, LXVIIIe vol, 1956''
• Contes e legendas dels Obykhs, Institut d'Ethnologie, 1957
• Contes lazes, Institut d'Ethnologie, 1957
• L’Ideologia tripartita dels Indoeuropèus, Latomus, 1958
• Estudis obykhs, A. Maisonneuve, 1959
• Los Dieus dels Germans, ensag sus la formacion de la religion escandinava, PUF, 1959
• Documents anatolians sus las lengas e las tradicions del Caucàs, A. Maisonneuve, 1960-1967
• Lo Libre dels eròis, legendas ossètas sus las Nartas, Gallimard, 1965
• La Religion romana arcaïca, amb un apendiç sus la religion dels Etruscs , Payot, 1966
• Mite e Epopèia, son òbra màger:
  • L’Ideologia de las tres foncions dins las epopèias dels pòbles indoeuropèus, Gallimard, 1968
  • Tipes epics indoeuropèus: un eròis, un masc, un rei, Gallimard, 1971
  • Istòria romanas, Gallimard, 1973
• Idèas romanas, Gallimard, 1969
•   Astre e malastre del guerrièr, aspèctes de la foncion guerrièra pels Indoeuropèus, PUF, 1969
• Del mite cap al roman, la Saga de Hadingus e autres ensags, PUF, 1970
• Fèstas romanas d’estiu e de davalada, seguit de Detz Questions romanas , Gallimard, 1975
• Lo Verb obykh, estudis descriptivas e comparativas, Académie des inscriptions et belles-lettres, 1975
• Los Dieus sobeirans dels Indoeuropèus, Gallimard, 1977
• Romans de Scitia e d’a l'entorn , Payot, 1978
• Maridatges indoeuropèus, seguit de Quinze Questions romanas, Payot, 1979
• Apollon sonor e autres ensags, Gallimard, 1982
• La Courtisana e los Senhers colorarts, e autres ensags - 25 esboces de mitologia, Gallimard, 1983
• Lo Monge negre en gris dedins Varena - Bofonariá nostradamica, Gallimard, 1984
• L’Oblit de l’òme e l’onor dels dieus, Gallimard, 1985
• Entrevista amb Didier Eribon, Gallimard, coll. Folio, 1987
• Lo Roman dels bessons - Esboces de mitologia, edicion postuma per Joël Grisward, Gallimard, 1994

Prèmis e decoracions

Acadèmia francesa

Georges Dumézil foguèt elegit a l'Acadèmia francesa lo 26 d'octobre de 1978 en seguida de Jacques Chastenet e remplaçat per Pierre-Jean Rémy.

Honoris causa

• Doctor honoris causa de l'universitat d'Uppsala (1955),
• Doctor honoris causa de l'universitat d'Istambol (1964),
• Doctor honoris causa de l'université de Bèrna (1969),
• Doctor honoris causa de l'universitat de Lièja (1979),
• Membre associat de l'Acadèmia reiala de las sciéncias, de las letras e de las bèlas arts de Belgica (1958),
• Membre correspondent de l'Acadèmia de las sciéncias de Viena (1968),
• Membre de l'Acadèmia de las inscripcions e bèlas letras de París (1970),
• Membre onorari de l'Acadèmia reiala irlandesa (1974).

Prèmi

• Oficièr de la Legion d'onor
• Crotz de guèrra 1914-1918
• Comandaire de las Palmas academicas

Vejatz tanben

Bibliografia

• « Lo parcors initiaciatic d'un "parasita" de las sciéncias umainas », entrevista de Georges Dumézil dins la revista Autrement, París, 1987.
• Jean-Claude Rivière, Georges Dumézil a la descobèrta dels Indoeuropèus, París, Copernic, 1979.
• Didier Eribon, Se cal brutlar Dumézil ? Mitologia, sciéncia e politica, París, Flammarion, 1992. Aquel libre explora, dempuèi d'archius inedits, l'itinerari intellectual e politic de Dumézil e rebuta las accusacions lançadas contra el dins los ans 1980.
• L'article de Bruce Lincoln assimilant Dumézil a la drecha extrèma francesa es pareguda dins lo Times Literary Supplement del 3 d'octobre de 1986.
• Sus las critcas fachas al subjècte de l'òbra de Dumézil, una communicacion de Jacques Poucet, professor a l'Universitat de Lovaina.
• Colin Renfrew, L'Enigma indoeuropèa, Paris, Flammarion, 1990 : contestacion de la teoria de la trifoncionalitat.
• C. Scott Littleton, The New Comparative Mythology. An Anthropological Assessment of the Theories of Georges Dumézil, Berkeley & Los Angeles, University of California Press, 1966, 242 p.
• Daniel Dubuisson, Mitologias del sègle XX. Dumézil, Lévi-Strauss, Eliade, Lilla, Presses universitaires de Lille, « Racines & modèles », 1993 (sus Dumézil : pp. 19-122). ISBN 2-85939-451-6
• Hervé Coutau-Bégarie, L’òbra de Georges Dumézil. Catalòg rasonat, Economica, París, 1998, 210 p.
• Marco V. Garcia Quintela, Dumézil. Una Introduccion, Crozon, Armeline, 2001, seguit de L'Afar Dumézil. ISBN 2-910878-16-3
• Michel Poitevin,Georges Dumézil, un natural comparatista, París, L'Harmattan,« Ouverture philosophique », 2002, 209 p.

Fonts audiovisualas

• Colleccion Les grands entretiens de Bernard Pivot, Georges Dumézil, dvd édité aux éditions Gallimard/INA, entrevista del 18 de julhet de 1986.

Article connèxe

• Foncions tripartitas indoeuropèas

Ligams extèrnes

• « Georges Dumézil In Memoriam (1898-1986) » (publicacions complètas al format DjVu)
• Notice biographique sur le site de l’Académie française
• « Dumézil rattrapé par la politique » (article d'Hervé Coutau-Bégarie)