Discutir:Belgica

La pagina "discussion" qu'ei entà discutir sus lo contenut de l'article e pas entà escriver l'article... Lo tèxt qu'ei adara a la pagina Belgica. Mercés entà la vòsta participacion ! Pasha 15 mar 2005 à 12:38 (UTC)

Flandra‑Orientala / Oost-Vlaanderen

La provincia bèlga de Flandra Orientala (en flamenc Oost‑Vlaanderen) cobris 2982 km2. Sa poblacion traspassa lo 1 300 000 abitants.

S’organiza a l’entorn de Gant (Gent), lo mèstre‑luòc, al jonhent de l'Escaut (de Schelde) e de la Leia (de Leie), ont’ una caforca fluviala importanta es estada adobada per la construccion dei canaus de Gant à Brugas, e mai que mai de Gant à Terneuzen, localitat situada sobre lei bochas de l'Escaut. Lis autri centres importants son Aalst, Audenarda (Oudenaarde), Sant‑Nicolau (Sint‑Niklaas) e Termonda (Dendermonde).

Geografia fisica

Principalament region de plana, ambé d’auçadas qu’aumenton vel Sud, se compausa de sota‑regions: las dunas e li polders al nòrd, vers la termièra neerlandesa, mas s'espandis mai que mai sobre la partida interiora de la plana de Flandra, puèi sobre lei còlas al sud. Li releus son gaire nalts al centre – país de Waas (un trentenau de metres) e region d'Aalst (80 m) – mas creisson al sud (141 m al mont de l'Enclus).

Presentacion pel viatjador

Gant, que Boileau sonava « la supèrba espanhòla », a nosat a son entorn una cinta de flors. Del temps que lo viajador vèi apareisse à l’asuèlh la nalta sageta de son belfòrt demietg lo forfolh di campanals, la rota s’òrla de jardins. Supèrba, o es, mas es mens espanhòla que flamenca. Gant, anciana residéncia di comtes de Flandra, al jonhent de l’Escaut e de la Leia, es d’uèi lo mèstre‑luòc e la metropòli d’aquela provìncia banhada per l'Escaut, la Leia e tanben la Dendra. Reire-capitala del comtat de Flandra, patrïa de Carle Quint, vila d'istòria e d'art, es demorada la capitala intellectuala del país flamenc. Carles Quint, qu’èra nascut a Gant en 1500, disia amb una tendra glòria : « Botariá Paris dins mon Gand ». Fins l’edat de detz ans èra prince de Gant, a detz ans venguet rèi d’Espanha, e mai tard, emperador d’Alemanha. Era lo prince encantarèl de la vila, e coneissia pas gaire de rebèllas, ni entre lei borgesas e nòblas damisèlas, nimai entre lei lachièiras. Se dis que per faire onor a son senhor, cada familha de Gand aviá decidit un jorn de li ofrir un companatge de riz al lach, lo tradicionau Rijspap gantés. Lei bonas gents anèron, ambé lor plat a la man, fins lo palatz onde Carle Quint lis esperava. Lo borgmèstre anava primier e lor aviá plan recomandat d’imitar cadun de si gèstes. Mas, per son malur, en dintrant dins la sala de la taulejada, supet sobre una marcha e s’espatarret ambé son Rijspap. Sorprés mas obesissents, toti lis abitadors se roncèron pel sòu en renegant tant fòrt coma aviá fat lo paure borgmèstre. Lo prince ne riguet fòrça, e se’n ritz enquèra d’uèi. Mas Carles Quint venguet rèi d’Espanha, puèi emperador d’Alemanha, e chau creire que doblidet Gant puèi que, un jorn, la vila se revoltet, e guel la domdet feròçament. Ordonet de deboselar l’antica abàdia de sant Bavon e de bastir a la plaça una ciutadèla que controllariá la vila. Un pauc après, bensai qu’aviá de patiments, faguet bastir la glèisia-catedrala que reculiria lo chapìtol de l’abàdia destrucha, e qu’achabariá per ne reprendre lo quite nom. Aquela glèisia-catedrala quilha una torre de quatre torrilhons, un pauc massissa, d’aitant que sa flecha cramet en 1603, mas conten de tresaurs. Entre aquessi i a lo gloriós retaule « l’Anhèl mistique » di fraires van Eyck. Aquel poliptique coneguet ben d’aventuras. L’emperador Josep lo Segond d’Austria ne’n faguet quitar li panèls d’Azam e Eva, que considerava indecents. Li francés de la Revolucion panèron lo panèl centrau e lo botèron al Lovre, onte demoret expausat fins la chaiguda de Napoleon. Sièi autri panèls foguèron venduts e tornat venduts, per èsser crompats a la perfin per lo rèi de Prússia, que lis ofriguet al musèu de Berlin. Après lo tractat de Versalhas, se decidet de lo reconstituir, e en 1920, toti si panèls tornèron a Gant. Mas en 1934, un panaire capita de ne prendre un, que foguet pas retrobat qu’en 1946.

De nombrosas autras bastenças, civilas e religiosas, fan qu’un forastier podria demorar un an dins la vila senç leis avedre solament totas avisadas. La Pòsta centrala merita d’èsser vista. La bastença medisha es meravilhosa, e mai enquèra sa posicion pròchi lo pont Sant-Michaël ; e se l’agachatz despuèi lo pont, avisatz en reireplan las tres torres gloriosas de la glèisa-catedrala Sint-Baven, la glèisa Sint-Niklaas e lo Belfòrt. S’avetz la chabença d’anar a Gant, manquessatz pas d’anar veire tanben l’excepcionau chastèl di comtes de Flandras, al ras de l’aiga. Majestós, es una fortalesa vertadièra, alturosa. Sas partidas mai vièlhas datan del segle IX !, amai se l’essenciau data del sègle XII e foguet plan restaurat al començament del segle XX. Lis apartament en auçada nos mòstran çò qu’èra l’estil romanic flamenc, qu’a pas de ponchs a rendre a l’estil gotique que l’a remplaçat. La glòria pus bèla de Gant es bessai, mai enquèra que sei bastenças, d’èsser estada la patria del grand Maeterlinck, Maurice Maeterlinck, lo grand e delicat poèta dei Flandras, qu’escriviá en francés, sola lenga reconeguda coma seriosa, a son epòca. Istoricament Gand passet per divèrsas etapas: vila medievala compartida entre si patricians ligats feudalament a la França, e si drapiers ligats al merchat anglés, foguet puèi una vila calvinista. Sota Felipe II, quand las detz‑e-sèt provincias di País Bas fan un pache d'union contra l'ocupant espanhòu, senhan la «Pacificacion de Gand» (1576). En 1584 sarà tornada conquistada per lo prince Alessandre Farnese. Coma leis autras vilas de Flandras, patiguet lei nombrosas guèrras que Loís XIV faguet al país, e li chaudrà un segle per se rescombelir. Son universitat sarà flamenquizada en 1930, ben abans la regionalizacion.

Leis autras vilas, sonque Audenarda/ Oudenarde, mai al sud, an un passat mens prestigiós e demòron de vilas menèlas. Citarem pamens Rupelmonde, dins lo nòrd-èst de la provincia, per doas rasons. Era la preson d’estat di comtes de Flandras, e Mercator i nasquet, amai faguet un sejorn en preson per que lo sopçopavan d’èsser favorable al protestantisme. Mercatòr es l’escais professionau de Gehrard Kremer que nasquet dins la vila en 1512 e moriguet a Duisborg en 1594. Per amor d’aquò sovent las enciclopèdias dison, a tòrt, qu’èra Alemand. Es un grand fabricaire, inventaire de mapas, e lei mapamondas qu’utilizam d’uèi son de còpias de la primièra mapamonda de Mercatòr que faguet publicar en 1569. Aviá fat tanben per Carle Quint, dos glòbes, un glòbe celèst de cristau e un glòbe terrèstre de fusta. O sabèm per lei cronicas del temps, puèi li dos cap d’òbras tant remirats dispareguèron dins li malastres dei guèrras. Se lo nom de Mercatòr es demorat per son òbra de geograf-cartograf, èra pas solament aquò. Era un òme vertadier del segle XVI, que careçava l’espèr de tot saber un jorn. Era conegut atanben coma filosòf, matematician e escalprador. Irosament tot a pas disparegut de l’òbra immensa d’aquel esperit vaste. A Sint-Niklaas, dins lo nòrd de la provincia, i a fòrça de sei mapas, ambé lo celèbre planisfèri « ad usum navigantium » dins la sala del musèu comunau.

Un dis encants sovent, una particularitat totjorn, dei vilas de Flandra son li beguinatges. Lei beguinas son de femnas qu’an pas fat de jurament perpetuau, mas que víscon coma de monjas dins la pregària e lo trabalh. La diferencia es que sortisson quand vòlon, à la condicion de tornar per l’angèlus del ser se vòlon pas èsser blocadas defòra, e que pòdon renonciar al beguinatge liurament. De beguinas, n’i aviá dins tota l’Euròpa Occidentala a l’Edat Mejana, mas i a pas qu’en Flandra que son demoradas. Lo beguinatge, l’endrèit onte demòran, es una vertadièra vileta clausa, amb un convent per lei novícias, una o doas placetas, amai de còps un rivatèl. Las qu’an achabat lo noviciat demòran dins d’ostalons que fan de carreirons sota la santa proteccion de lor patrona. Gant a lo « Grand Beguinatge », fondat per Joana de Constantinòpol, que chabis dos cent femnas. Lo Beguinatge Pichon, ambé sis ostalons de bricas ròsas randuradas d’un mur blanc, es tot lo temps florit. Mas leis autras vilas flamencas an de beguinatges tanben, nieucats a l’entorn de lors glèisias e qu’an sovent inspirat li pintors.

L’economia

L'elevatge es l’activitat caporala del sector agricòla, mas lei culturas de bleda-raba sucrièra (dins l’ubac), di blats e de las trufas, demòron importantas.

L'industria, tradicionalament orientada vel textil (lin, coton e lana) es larjament escampilhada per lei campanhas, e per lei valadas de l'Escaut, al sud de Guènt, de la Leia e de la Dendra. S'es diversificada dins la metallurgia, l'industria quimica e lei construccions electricas.