Bearnesa (raça bovina)
 | |
| Generalitats | |
|---|---|
| País d'origina | França, oèst dels Pirenèus |
| Difusion | Locala, raça preservada |
| Utilizacion | Mixta |
| Caracteristicas fisicas | |
| Massa mascle | 900 kg[1] |
| Massa femèla | 600 kg[1] |
| Auçada femèla | 135 cm[1] |
| Pelatge | Unida froment |
| Color | Blond-Roge |
| Bos taurus Linnaeus, 1758 | |
La bearnesa o biarnesa es una race bovina. Foguèt acampada dins una raça mai regionala en 1920: la «blonda dels Pirenèus», ela meteissa fusionada amb la blonda de Carcin e la garonesa per la creacion de la blonda d'Aquitània en 1962.
Origina[modificar | Modificar lo còdi]
Aparten al ramèl blond e roge. Es presenta dempuèi de tempses immemorials dins las valadas pirenencas de Bearn. La vaca figura sus las armas de Bearn e a l'Edat Mejana, una moneda ne portava l'efigia.[2] Manquèt de desaparéisser al sègle XVIII a causa d'una epizootia de fèbre aftosa. Fins al sègle XIX, se destriava la vaca basca d'Urt, la basquesa de Baretons e la basquesa d'Aspa e d'Aussau.
Al començament dels ans 80, un pichon nuclèu d'elevaires aviá encara un vintenat de vacas e 3 taures del nuclèu montanhòl de l'anciana raça en val d'Aspa. Avián gardat aqueles individús mixtes per lor produccion lachièra: lo lach èra tradicionalament mesclat al lach de fedas per balhar de fromatges de montanha.
L'epòca de la salvagarda del patrimòni genetic es arribada, e los esfòrces d'aqueles qualques elevaires serviguèron de nuclèu per tornar constituir un tropèl viable. Vista la localizacion a l'èst dels Pirenèus Atlantics, la raça a pres lo nom de bearnesa a sa reinscripcion al catalòg de las raças francesas. En 2006, i a prèp de cent vacas e 19 taures son disponibles a l'inseminacion artificiala.[3]
Morfologia[modificar | Modificar lo còdi]
Pòrta una pèl blonda que va del quasi blanc a las patas a mai escur al garròt, gaireben roge pel taure. Pòrta de banas bèlas vironadas, fòrt longas e en lira. Autrescòps, lo pòrt de cap èra un critèri estetic de seleccion. Es perqué uèi, son perfièchament reconeissablas amb lors banas.
A un pòrt fin de lachièra, eleganta per sos incondicionals. Es de talha mejana superiora: 135 cm, e pesa environ 600 kg. Son mascle pesa 900 kg.[1]
Aptituds[modificar | Modificar lo còdi]
Es una raça classada mixta. Produsís environ 2000 kg de lach sus una lactacion corta de 200 jorns. Lo lach d'alpatge es ric, de color escura e perfumat; se comercializa plan localament jos forma de fromatge, mesclat o pas amb de lach de feda. La vaca es una bona maire e los vedèls elevats jos la maire an una carn fina, saborosa e d'un bon rendement.
A un temperament viu e un pè segur de montanhòla inclús en terren accidentat: èra autrescòps utilizada per sa fòrça de trabalh : araire, descargament, ... Torna plan constituir sas resèrvas aprèp una diseta. Es una bona maire que noirís plan son vedèl, quitament al detriment de sas pròprias resèrvas corporalas.
Es elevada en pura raça per aténher una populacion de 500 individús que la salvariá d'una tròp fòrta consanguinitat. Aqueste estadi atench, seriá una raça maire ideala amb de taures de raça blonda d'Aquitània, mai pesucs, mas mens adaptats al terrador local.
Articles connèxes[modificar | Modificar lo còdi]
Ligams extèrnes[modificar | Modificar lo còdi]
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 et 1,3 Etude de la race bovine: Béarnaise (en francés). Ofici de Ressorças Geneticas. Archiu de l'original del 7 de mars de 2009.
- ↑ Ribeaucourt, Emmanuel. La béarnaise : une vache, des hommes, un pays. Delachaux et Niestlé, 2018. ISBN 978-2-603-02548-2.
- ↑ Races à petits effectifs (en francés). Union Regionala de las Cooperativas d'Elevatge de Melhorament Genetic e d'Inseminacion Animala del Sud Oèst de França. Archiu de l'original del 9 d'abril de 2005.