Aubrac

Aubrac
Tipe	Planastèl, region naturala de França, relleu volcànic (ca) e contrada d'Occitània
Localizacion
Estat	França
Unitat administrativa	Losera
Serrada	Massís Central
Donadas
Altitud	1 469 m
Punt culminant	Senhal de Malhe Biau
Superfícia	1 300 km²
Material	roca volcànica (ca)

Aubrac es un replanat d'origina volcanica del Massís Central. Constituís una contrada d'Occitània^[1]. Es despartit entre las regions istoricas de Gavaudan, Roergue e Auvèrnha (e entre los departaments de Losera, Avairon e Cantal).

Delimitacion[modificar | Modificar lo còdi]

S'Aubrac es plan tipat tan culturalament coma pels païsatges, a pas cap d'unitat istorica. Foguèt totjorn despartit entre Auvèrnha (per una pichòta part), Roergue e Gavaudan als quals succediguèron Cantal, Avairon e Losera. Lo punt d'encontre dels tres païses es la Crotz dels tres avesques.

L'Aubrac "pregond" es lo del naut platèu erbós, desboscat a l'Edat Mejana ont se tròban las estivas e qualques vilatges coma Las Binals. Mas a l'oèst coma a l'èst los cantons granitics e mai boscarut de La Guiòla o Autmont d'Aubrac son tanben considerats coma part d'Aubrac e fan transicion amb la Viadèna e Marjarida.

Al sud lo platèu davala plan bruscament cap a la val d'Òlt.

Istòria[modificar | Modificar lo còdi]

Geografia e geologia[modificar | Modificar lo còdi]

L'altitud mejana es compresa entre 1000 m e 1400 m, e los punts culminants ne son las Trucas d'Aubrac (1440 m) e lo Senhal de Malhe Biau (1469 m). Lo clima es un clima montanhòl rude amb temperaturas fredas e fòrça nevadas e ventadas l'ivèrn.

Aubrac es un massís volcanic relativament ancian (6 a 9 milions d'annadas) respècte als volcans dels Monts Domas qu'eles, an pas que qualques milièrs a desena de milièrs d'annada. Pren la forma d'una esquina basaltica alongada (30 km de long), de direccion nòrd-oèst/sud-èst, surmontant un sòcle granitic (lacolita de Marjarida), e eissit siá d'un volcanisme de tipe fissural (rift) siá, segon los autors mai recents, de mantun volcans de tipe awaïan (volcan roge) fòrça sarrats los uns dels autres. Las lavas emisas son basalticas o de composicion pròcha (basanita, traquibasalt, tefrita...). Òm pòt pasmens trobar localament de traças d'erupcions mai violentas, coma de piroclastitas jos forma de tufs o de bèrcas, especialament suls somalhs a l'entorn d'Aubrac e a Malhebiau.

Malgrat aquelas erupcions, los somalhs d'Aubrac son en general pauc marcats car las coladas volcanicas foguèron fluidas e an format pauques volcans plan individualizats (o aqueles foguèron saique erodats durant las fasas caudas de la fin del terciari). Qualquas nautors notablas son estadas desgatjadas puèi per l'accion dels glacièrs quaternaris (mesas) mas fòrça autres foguèron rabotats per los meteisses glacièrs, aumentant la mollèssa del relèu.

Somalhs principals :

De 1 469 a 1 380 mètres	Inferiors a 1 380 mètres
Senhal de Malhe Biau (1 469 mètres) Puèg d'Alta Tèsta 1 450 mètres) Las Trucas d'Aubrac (1 440 mètres) Puèg de Gudeta (1 427 mètres) Montasset (1 407 mètres) Puèg du Rossilhon (1 402 mètres) Suc de Bòrn (1 385 mètres) Montanha del Faltre (1 381 mètres)	Montanha de Rabios (1 353 mètres) Lo Drellièr (1 342 mètres) Pic de Mus (1 327 mètres) Ròc del Cailar (1 298 mètres) Mont Redòrta (1 286 mètres) Puèg de la Tèula (1 286 mètres) Truc dels Cocuts (1 286 mètres) La Sentinèla (1 269 mètres)

La crèsta basaltica domina al nòrd-èst un alt plan granitic (altitud mejan : 1 200 m) qu'a la particularitat d'esser estat recobèrt d'una granda calòta glaciària (500 km² de superfícia e 200 m a 300 m d'espessor^[2]) a l'èra quaternària (pleistocèn) e tres còps (glaciacion de Mindel, de Riss e de Würm). Los glacièrs an daissat de marcas vesedoiras un pauc pertot (val glaciària en periferia — coma la de Bèç al nòrd o de Biorièra al sud —, morenas, drumlins, blòts eratics, ròcas motonadas) e de depauses estenduts d'alluvions (sandur, kames^[2], depauses fluvioglaciaris divèrs). Aqueles depauses son de còps que i a expleitats (sablièras d'Usanges). Per las zonas de surcavament glaciari (ombilic), son sovent ocupadas per des zonas umidas, dont un grand nombre de sanhas, e de còps que i a de lacs. Aqueles s'an tanben pogut formar en amont de paissièras morenicas. Al sud-oèst (costat avaironés), lo paisatge es caracterizat per de fòrtas pendas boscadas (faus) que contrastan amb las immensas pasturas nudas de l'Aubrac loserian. La crèsta d'Aubrac domina aicí la val d'Òlt per un bauç de 1 000 m de desnivelat. Es lo país de las boraldas, ribièras cortas e rapidas que rajan dins de gòrjas e s'escampan dins Òlt. Aquelas vals an entalhada lo sòcle d'Aubrac que ten la particularitat d'èsser aquí metamorfic^[3] (micasistre, gneiss) alara qu'es pertot puslèu granitic.

Clima[modificar | Modificar lo còdi]

Aubrac en ivèrn (son vesedors lo Beç al primièr plan, e lo vilatge de Marchastèl dominat per un puèg volcanic e lo mont Redòrta, plan ennevat, en rèire-plan).

Lo clima d'Aubrac es canin e lo plan es sovent fòrça ennevat l'ivèrn. Lo massís compta mai d'una pichona estacion d'esquí (La Guiòla, Bramalop^[4], Las Binals, Sant Urcise). Pòt nevar en altitud d'octobre a mai e i pòt gelar la nuèch gaireben totes los meses de l'annada. Lo vent^[5] encontra pas cap d'obstacle sul replanat e escoba la nèu, formant de congièras de còps que i a enòrmas que pòdon demorar tard dins la sason (entrò mai-junh). Las precipitacions son abondantas tot l'an e avesinan los 2 mètres suls versants expausats. Lo vent dominant es lo vent d'oèst mas lo vent de sud pòrta de còps que i a tanben nebla e marrit temps sul sud d'Aubrac (especialament durant las chavanas cevenòlas). Los estius pòdon èsser cauds mas son sovent auratjós, los auratges podent èsser violents coma dins totas las zonas de montanha.

Idrologia[modificar | Modificar lo còdi]

Aubrac mena sas aigas pas que al bacin de Garona que siá per Òlt (los rius del Sud e Sud-oèst del replanat) o per Trueire (oèst, èst, centre e nòrd del replanat). Lo riu màger que a la font sus Aubrac es Bèç, orientat sud-nòrd e qu'amassa las aigas del replanat central.

Aubrac es conegut per sos lacs e laquets d'origina glaciària (Lac de Sant Andeòl, Lac de Bòrn, Lac de Salhens, Lac de Sovairòl).

Comunas d'Aubrac[modificar | Modificar lo còdi]

Luòcs d'Aubrac[modificar | Modificar lo còdi]

Lo vestigi de l'espital d'Aubrac
La crotz dels tres avesques
Los masucs
Lo brau de La Guiòla
La cascada del Deròc

Nòtas[modificar | Modificar lo còdi]

↑ Segon la classificacion de Frederic Zégierman.
↑ ^2,0 et ^2,1 Arthur Ancrenaz, Emmanuelle Defive e Alexandre Poiraud, « Fluctuations glaciaires au Pléistocène supérieur dans les Monts d’Aubrac (Massif central, France) : nouvelles données », Géomorphologie : Relief, Processus, Environnement, Groupe français de Géomorphologie, vol. 26, n^o 2,‎ mai 2020, p. 141-155 (ISSN 1266-5304, e-ISSN 1957-777X, DOI https://doi.org/10.4000/geomorphologie.14516)
↑ Lo sòcle metamorfic se limita pas pasmens a la region de las boraldas e se perlonga pro luenh cap a l'èst duscas Maruèjols.
↑ Bramalop a Sanch Èli d'Aubrac es una estacion d'esquí que foncciona coma las de Las Binals, Sant Urcise e La Guiòla, e sos chalets son dobèrts en periòde estival.
↑ Lo tèrme écir, qu'es lo nom d'un vent d'ivèrn dins lo Sejalèir, designa pas, en Aubrac, de vent en particular. En Aubrac, lo vent d'oèst, qu'es lo mai frequent, es sonat « la travèrsa », lo vent del nòrd, « la bisa » e lo vent de sud, simplament « lo vent » .